ĐẶT LỊCH HẸN
Đau thần kinh tọa là một trong những vấn đề đau dây thần kinh thường gặp nhưng thường bị người bệnh chủ quan bỏ qua. Nhưng ít ai biết rằng, căn bệnh này có thể dẫn tới những biến chứng nguy hiểm như liệt chi dưới, mất kiểm soát nhu động bàng quang. Cùng tìm hiểu ngay về căn bệnh này để có những biện pháp giải quyết kịp thời, hiệu quả!
Đau thần kinh toạ là gì?
Dây thần kinh tọa (còn gọi dây thần kinh hông to) là dây thần kinh dài và dày nhất trong cơ thể, được tạo thành từ 5 rễ thần kinh. Trong đó, có 2 rễ thần kinh từ cột sống thắt lưng và 3 rễ từ xương cùng. Dây thần kinh hông to được tách ra thành 2 dây thần kinh hông phải và trái, chạy dọc qua hông, mông, kéo dài xuống chân và kết thúc tại đầu gối. Tiếp theo, các bó sợi sẽ phân nhánh và chạy dọc xuống chân, đến bàn chân và ngón chân.
Đau thần kinh tọa là tình trạng cơn đau lan dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa. Cơn đau bắt đầu từ cột sống thắt lưng lan tới mặt ngoài đùi, mặt trước ngoài cẳng chân, mắt cá ngoài và tận ở các ngón chân. Tùy theo vị trí tổn thương mà hướng lan của đau có khác nhau. Thông thường, cơn đau thần kinh toạ sẽ chỉ ảnh hưởng đến một bên của cơ thể.
Nguyên nhân gây đau dây thần kinh toạ
Tình trạng đau thần kinh tọa thường xuất hiện do chấn thương, kích thích, viêm hoặc chèn ép dây thần kinh ở vùng lưng dưới. Những nguyên nhân thường gặp dẫn tới đau thần kinh tọa có thể kể tới như:
Thoát vị đĩa đệm là nguyên nhân hàng đầu gây chèn ép rễ thần kinh tọa (chủ yếu là đĩa đệm L4-L5 hoặc L5-S1). Áp lực đè nặng lên đốt sống có thể khiến phần gel trong đĩa đệm tràn ra ngoài (thoát vị), đè lên dây thần kinh tọa gây đau.
Sự hao mòn tự nhiên của đĩa đệm giữa các đốt sống về cả chiều cao, độ đàn hồi. Kết quả là gây hẹp đường dẫn truyền thần kinh (hẹp ống sống), chèn ép lên rễ thần kinh và gây đau nhức.
Một đốt sống bị lệch không thẳng hàng với cấu trúc phía trên sẽ làm thu hẹp lại lỗ thông nơi dây thần kinh đi ra. Do vậy, dây thần kinh hông bị chèn ép và những cơn đau dây thần kinh tọa xuất hiện.
Những gai xương hình thành ở những người thoái hoá cột sống có thể chèn ép lên dây thần kinh ở vùng dưới lưng và gây đau.
Tình trạng bất thường khiến ống sống co hẹp, gây áp lực lên tủy sống và rễ thần kinh tọa gây đau.
Chấn thương xuất hiện ở vùng cột sống thắt lưng hay dây thần kinh tọa cũng dẫn tới những cơn đau đớn, khó chịu.
Cơ hình lê (một cơ nhỏ nằm sâu trong mông) bị căng hoặc co thắt, gây áp lực và kích thích dây thần kinh hông to
Sự lão hoá tự nhiên khiến các mô xương, đĩa đệm cột sống bị mài mòn, tổn thương dẫn tới chèn ép thần kinh.
Trọng lượng cơ thể càng lớn, áp lực lên cột sống càng nhiều, cơ lưng phải căng thêm để gồng gánh. Tình trạng này kéo dài sẽ khiến dây thần kinh toạ bị tổn thương và hàng loạt vấn đề sức khoẻ khác
Dây thần kinh tọa rất dễ bị tổn thương khi tập luyện thể dục thể thao sai tư thế, đặc biệt là những môn cơ thể phải chịu áp lực cao như nâng tạ.
Đối tượng dễ mắc
Tại Việt Nam, đau thần kinh tọa chiếm tới 42,45% số ca mắc trong nhóm bệnh cột sống. Những đối tượng dễ bị mắc chứng đau thần kinh tọa gồm:
- Người trong độ tuổi lao động (từ 30-50 tuổi)
- Người cao tuổi, các mô xương, đĩa đệm bị thoái hoá hoặc có sự thay đổi về xương, đĩa đệm, dây chằng.
- Người từng bị tổn thương vùng lưng dưới, cột sống
- Người bị thừa cân, béo phì
- Người lao động thường xuyên mang vác những đồ vật nặng
- Người tập luyện thể dục thể thao nhưng sai tư thế
- Người mắc bệnh tiểu đường
- Người bị viêm xương khớp
- Người hút thuốc lá thường xuyên
- Người có lối sống lười vận động, ngồi lâu, cơ bắp kém linh hoạt và săn chắc
Triệu chứng của đau thần kinh toạ
Ở bệnh nhân mắc chứng đau thần kinh tọa sẽ xuất hiện những cơn đau rát hoặc cảm giác như kim châm lan dọc theo dây thần kinh hông to. Những triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Đau nhói vùng lưng dưới.
- Đau hông
- Cảm giác nóng rát hoặc ngứa ran ở chân khiến chân, bàn chân tê yếu, khó di chuyển.
- Cơn đau nặng hơn khi ngồi, đứng trong thời gian dài, xoay vặn phần thân trên hay đột ngột ho, hắt hơi.
- Cơn đau khiến cơ thể khó đứng dậy.
- Cơn đau có thể xảy ra ở một hoặc cả hai chân.
Một số trường hợp nghiêm trọng hơn, khi xuất hiện những triệu chứng sau đây, cần liên hệ ngay với bác sĩ để tránh những biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra:
- Đau lưng kèm sốt
- Lưng hoặc cột sống sưng đỏ
- Cơn đau lan dần xuống chân và ngày càng nghiêm trọng
- Mất kiểm soát ruột hoặc bàng quang (tình trạng này có thể do hội chứng đuôi ngựa gây nên, làm ảnh hưởng đến các bó dây thần kinh ở phần cuối của tủy sống).
Biến chứng của đau dây thần kinh toạ
Khi mắc chứng đau thần kinh tọa mà không được chữa trị đúng cách kịp thời, người bệnh sẽ phải đối mặt với nhiều biến chứng nguy hiểm như:
Biến chứng này thường xuất hiện vào buổi sáng sau khi thức dậy. Người bệnh có cảm giác bị đau vùng cột sống, khó khăn khi nghiên người hoặc di chuyển. Đồng thời, khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và đời sống tinh thần của người bệnh.
Những cơn đau thần kinh tọa thường gây khó chịu từ thắt lưng xuống bàn chân. Khi đó, khả năng vận động của chi dưới bị ảnh hưởng. Những cơn đau, tê yếu ở chân sẽ khiến việc di chuyển, đi lại trở nên khó khăn. Lâu dần có thể gây tê liệt hoàn toàn chi dưới.
Trong trường hợp chi dưới lâu ngày không được vận động sẽ dẫn tới kết quả là cơ chân bị teo rút và mất dần chức năng. Kể cả khi đã được điều trị lại về sau này, người bệnh cũng mất một khoảng thời gian dài mới có thể phục hồi lại những vấn đề sức khỏe
Rối loạn cảm giác chi dưới là biến chứng nghiêm trọng xuất hiện do đau thần kinh tọa kéo dài. Những triệu chứng rối loạn cảm giác sẽ xuất hiện theo vùng mà dây thần kinh chi phối bị ảnh hưởng. Khi đó, người bệnh sẽ thường xuyên cảm giác tê yếu, mỏi, đau râm ran hoặc cảm giác đau nặng hơn bình thường,...
Đây cũng là biến chứng của chèn ép thần kinh nặng trong đau thần kinh tọa do hẹp ống sống. Lúc này, nhu động ruột, bàng quang mất kiểm soát có thể nhận thấy với các triệu chứng như: khó đi tiểu, giảm hoặc mất cảm giác đi tiểu, đại tiện mất kiểm soát, đau bụng dữ dội,...
Hội chứng chùm đuôi ngựa là tình trạng cấp tính, cần được điều trị khẩn cấp trong vòng 24-48 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng. Đây là biến chứng nguy hiểm của đau thần kinh tọa lâu ngày, khi các rễ thần kinh cùng bị chèn ép một lúc. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể bị cản trở vận động, liệt nửa thân dưới, đau yếu đột ngột, tê vùng hàng, mông, bộ phận sinh dục, rối loạn chức năng sinh dục.
Phương pháp chẩn đoán đau thần kinh toạ
Đau thần kinh toạ sẽ được chẩn đoán thông qua những chẩn đoán lâm sàng và cận lâm sàng như sau:
Chẩn đoán lâm sàng
Đối với chứng đau thần kinh tọa, ban đầu, bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh, sau đó đặt câu hỏi về triệu chứng đang gặp phải. Ngoài ra, người bệnh có thể được yêu cầu thực hiện một số nghiệm pháp kiểm tra như sau:
- Hệ thống điểm đau Valleix: đây là điểm mà dây thần kinh hông to đi qua. Bác sĩ sẽ ấn vào những điểm này, nếu người bệnh xuất hiện cảm giác đau nhói chứng tỏ dây thần kinh bị tổn thương.
- Dấu chuông bấm dương tính: Ấn khe khớp hoặc cạnh sống đĩa đệm bệnh lý thấy đau dọc theo dây thần kinh hông to.
- Dấu hiệu Lasègue dương tính: Ở tư thế nằm ngửa, nâng thẳng chân từng bên một, nếu chưa tới 70 độ mà bệnh nhân thấy đau ở mặt sau đùi hay cẳng chân.
- Dấu Chavany: vừa nâng và dạng chân ra gây đau là dương tính.
- Dấu Bonnet: ở tư thế nằm ngửa, nâng chân và khép đùi bệnh nhân từng bên một nếu gây đau dọc theo dây thần kinh tọa là dương tính.
- Phản xạ gân xương: Phản xạ gân bánh chè giảm hoặc mất trong tổn thương rễ L4, phản xạ gân gót giảm hoặc mất khi rễ S1 bị tổn thương.
Chẩn đoán cận lâm sàng
Chẩn đoán cận lâm sàng sẽ được thực hiện để đánh giá chính xác hơn nguyên nhân dẫn tới đau thần kinh tọa:
- X-quang: nhằm loại trừ một số nguyên nhân như viêm đĩa đệm đốt sống, huỷ đốt sống do ung thư,...
- Chụp cộng hưởng từ (MRI) cột sống thắt lưng hoặc chụp cắt lớp CT-scan: để đánh giá chính xác dạng tổn thương, vị trí khối thoát vị, mức độ thoát vị đĩa đệm, đồng thời có thể phát hiện các nguyên nhân ít gặp khác (viêm đĩa đệm đốt sống, khối u, …)
- Đo điện cơ: giúp kiểm tra tốc độ xung điện di chuyển qua dây thần kinh to và phản ứng của cơ bắp. Mục đích là phát hiện và đánh giá tổn thương các rễ thần kinh
Phương pháp điều trị đau thần kinh toạ
Chứng đau thần kinh toạ có thể được điều trị khỏi bằng phương pháp tây y, vật lý trị liệu, can thiệp xâm lấn tối thiểu, phẫu thuật.
Sử dụng thuốc Tây y
Người mắc được bác sĩ hướng dẫn cách sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý để nhanh chóng cải thiện, kèm theo kê đơn một vài loại thuốc như:
- Thuốc giảm đau: Theo mức độ đau tăng dần mà các thuốc sẽ được kê như: Paracetamol, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), các opioid (morphin)
- Nhóm thuốc giãn cơ: Tolperisone, eperisone,…
- Các loại thuốc khác như vitamin nhóm B, mecobalamin,…
Tuy nhiên, các thuốc tây y thường giảm cơn đau tạm thời, điều trị triệu chứng còn căn nguyên vấn đề lại không được giải quyết.
Hỗ trợ điều trị bằng Vật lý trị liệu
Một số phương pháp vật lý trị liệu có thể giúp làm giảm bớt tình trạng đau thần kinh tọa như:
- Mát xa liệu pháp.
- Thể dục trị liệu: những bài tập kéo giãn cột sống, xà đơn treo người nhẹ. Bơi, một số bài tập cơ lưng giúp tăng cường sức mạnh cột sống.
- Đeo đai lưng hỗ trợ nhằm tránh quá tải trên đĩa đệm cột sống.
Tuy nhiên, vật lý trị liệu thường là những biện pháp hỗ trợ bổ sung để tăng tốc độ phục hồi. Do vậy, song song với tập vật lý trị liệu vẫn nên sử dụng thuốc điều trị để có hiệu quả tốt.
Can thiệp xâm lấn tối thiểu
Các thủ thuật điều trị can thiệp tối thiểu: sử dụng sóng cao tần (tạo hình nhân đĩa đệm). Mục đích là lấy bỏ hoặc làm tiêu tổ chức từ vùng trung tâm đĩa đệm để làm giảm áp lực chèn ép của đĩa đệm bị thoát vị đối với rễ thần kinh.
Phương pháp này sẽ giúp rễ thần kinh không bị chèn ép nhưng chỉ mang tính chất tạm thời. Nếu nguyên nhân sâu xa gây ra chứng thoát vị đĩa đệm vẫn không được giải quyết thì bệnh rất dễ tái phát. Phương pháp này cũng khá tốn kém và nguy hiểm.
Phẫu thuật
Biện pháp phẫu thuật chỉ được chỉ định khi điều trị bằng thuốc, vật lý trị liệu không đáp ứng hoặc những trường hợp có chèn ép nặng (hội chứng đuôi ngựa, hẹp ống sống, liệt chi dưới…), teo cơ.
Tùy theo tình trạng bệnh cũng như điều kiện kỹ thuật cho phép mà sử dụng các phương pháp phẫu thuật khác nhau. Trong đó, hai phương pháp thường sử dụng:
- Phẫu thuật lấy nhân đệm: cắt bỏ một phần nhỏ đĩa đệm thoát vị gây chèn ép thần kinh. Chỉ định sau khi điều trị đau 03 tháng không kết quả. Trường hợp bệnh nhân đã có biến chứng hạn chế vận động và rối loạn cảm giác nặng, cần phẫu thuật sớm hơn.
- Phẫu thuật cắt cung sau đốt sống: chỉ định đối với đau thần kinh tọa do hẹp ống sống, phương pháp này làm cột sống mất vững và dễ tái phát.
Trong trường hợp trượt đốt sống gây chèn ép thần kinh nặng: cố định bằng phương pháp làm cứng đốt sống, nẹp vít cột sống.
Phẫu thuật là liệu pháp cuối cùng được áp dụng, mặc dù có thể phục hồi hoàn toàn nhưng lại cũng khá nguy hiểm, cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
Phòng tránh và lưu ý
Để giảm thiểu nguy cơ mắc đau thần kinh tọa, giúp bệnh chóng khỏi, mỗi người có thể áp dụng những biện pháp phòng tránh và lưu ý sau:
- Giữ tư thế chính xác: Để giảm áp lực lên lưng dưới, hãy duy trì tư thế đúng khi ngồi, đứng, nâng đồ vật và khi ngủ.
- Hạn chế hút thuốc: Nicotine làm giảm lượng máu cung cấp cho xương, dẫn đến suy yếu và căng thẳng cho cột sống và đĩa đệm.
- Giữ cân nặng ổn định: Duy trì cân nặng lý tưởng là một biện pháp quan trọng để giảm căng thẳng cho cột sống.
- Luyện tập đều đặn: Luyện tập thường xuyên giúp giữ cho các khớp và cột sống luôn linh hoạt, đồng thời tăng cường sức mạnh cho cơ vùng bụng và lưng dưới.
- Lựa chọn hoạt động thể chất không gây tổn thương lưng lại tăng sức bền và sự linh hoạt cho lưng: Bơi lội, đi bộ, yoga hoặc thái cực quyền,...
- Tránh chấn thương: Hãy đảm bảo mang giày vừa vặn, giữ cho cầu thang và lối đi luôn khô ráo, tránh ngã và gây chấn thương.
Đau thần kinh tọa với những triệu chứng và biến chứng nặng nề gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống. Khi xuất hiện những dấu hiệu của căn bệnh này, hãy tìm ngay đến những đơn vị khám chữa bệnh uy tín và điều trị theo đúng chỉ định của lương y, bác sĩ để bệnh mau khỏi.
Nếu đã áp dụng những biện pháp tây y, vật lý trị liệu nhưng không đỡ và muốn trải nghiệm bài thuốc nam gia truyền Đỗ Minh Đường, hãy liên hệ ngay với các lương y của chúng tôi để được tư vấn và thăm khám hoàn toàn miễn phí!
Bài viết liên quan
