Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Xương khớp Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Đau lưng cơ năng là tình trạng lưng bị tác động lực mạnh và đột ngột, gây tổn thương và phát sinh cơn đau co thắt dữ dội. Đây là một trong những dạng đau lưng phổ biến, ảnh hưởng nhiều đến các hoạt động, đời sống sinh hoạt hàng ngày.

Đau lưng cơ năng là gì?

Đây là một dạng đau lưng cơ bản thường ra ở một số nhóm cơ nhất định tại vùng lưng, cổ, vai do sự tác động co thắt. Ngoài ra, một số trường hợp bị chấn thương, giãn dây chằng thắt lưng, bong gân cũng có thể gây ra đau nhức lưng, nhưng thường chỉ ở mức độ nhẹ. Sau đó cơn đau có thể lan dần sang nhiều nhóm cơ lớn khác tại vai hoặc gáy.

Bất kỳ độ tuổi nào cũng có thể bị đau lưng cơ năng do nhiều nguyên nhân khác nhau. Chẳng hạn như ở người trẻ tuổi thường liên quan đến yếu tố nghề nghiệp, vận động quá sức. Người lớn tuổi chủ yếu do sự lão hóa.

Theo một thống kê, tình trạng đau lưng cơ năng thường xảy ra ở một số đối tượng cụ thể như nhân viên văn phòng, tài xế lái xe đường dài, thợ may, công nhân bốc vác, người làm việc trong môi trường lạnh hoặc người mẫu, diễn viên đi giày cao gót thường xuyên…

Nguyên nhân gây đau lưng cơ năng

Việc xác định chính xác nguyên nhân gây đau lưng cơ năng giúp quá trình điều trị đạt kết quả cao và tiết kiệm thời gian hơn. Dưới đây là một số nguyên nhân gây bệnh thường gặp nhất:

Vận động sai tư thế: Các cử động, thói quen sinh hoạt hàng ngày như đứng lâu, ngồi lâu hoặc duy trì ở một tư thế nhất định khiến các cơ lưng chịu áp lực lớn, co cứng và gây ra những cơn đau nhức co thắt khó chịu.
Chấn thương: Những tác động ngoại lực mạnh ở vùng lưng, cổ vai gáy do tai nạn giao thông, tai nạn nghề nghiệp chơi thể thao đều có thể gây ra những chấn thương nghiêm trọng như bong gân, giãn dây chằng hoặc thậm chí tổn thương cột sống.
Làm việc quá sức: Các công việc đòi hỏi phải dùng sức lực lớn để khuân vác, bưng bê vật nặng… làm tăng áp lực lên toàn bộ cấu trúc gân, cơ, dây chằng. Từ đó dẫn đến căng cơ, tổn thương cột sống và gây ra những cơn đau lưng cơ năng.
Ngủ sai tư thế: Cơn đau mỏi thường xuất hiện vào buổi sáng sau khi ngủ dậy do nằm sai tư thế.
Stress, căng thẳng: Các chuyên gia cho biết, phần lớn nồng độ hormone trong cơ thể đều bị ảnh hưởng bởi tâm lý và cảm xúc của con người. Khi hạnh phúc, vui vẻ cơ thể sẽ tiết ra hormone thư giãn, xoa dịu thần kinh. Ngược lại stress, căng thẳng quá mức dẫn đến rối loạn hormone, làm chậm phản ứng co duỗi cơ, gây căng cơ thắt lưng.
Cảm cúm: Một số trường hợp bị cảm cúm cũng có thể gây ra cảm giác đau lưng cơ năng. Đây là cơ chế tự vệ của cơ thể, tăng cường sản xuất các tế vào miễn dịch nhằm bảo vệ cơ thế khỏi các tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, vô tình hoạt động này khi được thực hiện ở tủy sống gây ra cảm giác đau nhức, ê ẩm vùng lưng.
Phụ nữ: Triệu chứng đau lưng cơ năng ở chị em phụ nữ rất hay xảy ra trong chu kỳ kinh nguyệt hoặc ở nhóm phụ nữ mang thai, sau khi sinh. Sự rối loạn nội tiết tố dẫn đến rối loạn chức năng hoạt động tuần hoàn máu và phản ứng co duỗi của các cơ, tạo áp lực lên toàn bộ vùng lưng, gay đau nhức cơ năng đột ngột.
Gặp lạnh: Khi tiếp xúc với nhiệt độ lạnh, các mạch máu và cơ trong cơ thể sẽ tự động co lại, ức chế quá trình tuần hoàn máu đến các nhóm cơ, khiến các bộ phận như cơ, gân, dây chằng… giảm khả năng co giãn. Từ đó phát sinh những cơn đau nhức khó chịu nhưng không quá nghiêm trọng.

Triệu chứng và dấu hiệu đau lưng cơ năng

Người bị đau lưng cơ năng thường phải chịu đựng cơn đau nhức rất khó chịu, gây ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống sinh hoạt và hiệu suất lao động, làm việc hàng ngày. Sau đây là một vài triệu chứng thường gặp:

Đau nhức dữ dội tại vùng lưng trên, lưng giữa hoặc thắt lưng, chủ yếu xảy ra ở các đốt sống lưng kéo dài đến xương cụt;
Nếu bị đau nghiêm trọng, cơn đau có thể lan sang vùng cổ, vai gáy;
Cơn đau có xu hướng tăng nặng hơn khi bệnh nhân cử động, di chuyển hoặc tiếp tục làm việc quá sức;
Kèm theo đó là cảm giác bứt rứt, khó chịu, tê bì, ngứa ran tại một số vị trí trên cơ thể dù là ngồi, nằm hay đứng;
Cơn đau lưng cơ năng thường không tự thuyên giảm ngay lập tức. Cần phải nghỉ ngơi để cơn đau dần qua đi hoặc sau khi áp dụng các biện pháp điều trị tích cực.

Biện pháp chẩn đoán đau lưng cơ năng

Hầu hết các trường hợp bị đau lưng cơ năng đều không phải vấn đề nghiêm trọng và có thể tự thuyên giảm sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu quan sát thấy cơn đau ngày càng tăng lên, kèm theo nhiều biểu hiện bất thường, hãy đến các cơ sở y tế, bệnh viện chuyên khoa để được thăm khám.

Sau đây là các bước chẩn đoán cơ bản:

Thăm khám thực thể, triệu chứng lâm sàng: Đầu tiên, bác sĩ sẽ tiến hành thăm hỏi về tình trạng sức khỏe hiện tại, yêu cầu bệnh nhân mô tả các triệu chứng bệnh… để đưa ra những phán đoán sơ bộ. Sau đó, kiểm tra vị trí đau nhức thông qua quan sát bằng mắt thường, sờ trực tiếp để đánh giá mức độ đau nhức, có dấu hiệu sưng viêm, nóng đỏ hay không… Cuối cùng điều tra về các chấn thương mới, cũ hoặc tiền sử bệnh lý.
Chẩn đoán cận lâm sàng: Thông qua một số xét nghiệm hình ảnh như:
- Chụp X – quang: Hình ảnh X quang cho phép quan sát toàn bộ cấu trúc, hình dạng cột sống lưng bị đau nhức. Thông qua đó phát hiện dấu hiệu của gãy, nứt, thoái hóa cột sống hoặc thoát vị đĩa đệm để loại trừ các nguyên nhân bệnh lý.
- Chụp cộng hưởng từ MRI: Đây là kỹ thuật hiện đại sử dụng công nghệ máy tính để vẽ lại chi tiết toàn cấu trúc trong cơ thể ở cấp độ tế bào. Từ đó cho phép quan sát một cách chi tiết về các bất thường của các tế bào, khối u hoặc phát hiện dấu hiệu của ung thư xương. Chụp MRI cũng cho kết luận chính xác về mức độ tổn thương của cấu trúc gân, cơ khớp, dây chằng…

Kết thúc các bước thăm khám và xét nghiệm, dựa vào kết quả và kinh nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây đau lưng cơ năng và chỉ định các phương pháp điều trị hiệu quả.

Phương pháp điều trị đau lưng cơ năng hiệu quả

Đau lưng cơ năng thực chất không nguy hiểm và có thể được chữa khỏi bằng các biện pháp đơn giản sau:

1. Các mẹo giảm đau tại nhà

Với những trường hợp bị đau lưng cơ năng nhẹ do cột sống lưng chịu áp lực từ các thói quen sinh hoạt kém, vận động sai tư thế, chấn thương nhẹ… có thể tự khỏi sau vài ngày. Để đẩy nhanh tốc độ phục hồi, người bệnh cần thực hiện các mẹo giảm đau và hỗ trợ điều trị sau:

Nghỉ ngơi, thư giãn: Khi đau lưng đột ngột, hãy dừng mọi công việc và hoạt động. Sau đó nằm xuống nghỉ ngơi và thư giãn để giảm đau. Nên nằm trên mặt phẳng, tốt nhất là nệm cứng. Tránh nằm dưới đất hay nằm trên đầu gối. Kết hợp kê 3 chiếc gối mềm vào 3 vị trí dưới kheo, thắt lưng và cột sống cổ. Khi nằm nên thường xuyên xoay người sang hai bên trái phải khi thấy mỏi.
Chườm nóng/ chườm lạnh: Đau lưng do cảm lạnh, cảm cúm nên chườm nóng để làm giãn các cơ, dây chằng bị co thắt và giảm đau. Còn nếu cơn đau lưng là do chấn thương vật lý gây thiếu máu cục bộ, tắc nghẽn gây đau thì nên chườm lạnh để giảm đau và sưng viêm. Sau khi tình trạng sưng viêm thuyên giảm, khoảng 2 ngày sau có thể thực hiện chườm nóng để đạt hiệu quả tốt hơn.
Xoa bóp, bấm huyệt: Đây là giải pháp giảm đau lưng hiệu quả, an toàn có nguồn gốc từ Y học cổ truyền. Các kỹ thuật xoa bóp như day, ấn, bóp, kéo… kết hợp bấm huyệt tại một số huyệt vị liên quan có khả năng khai thông tắc nghẽn, tăng tuần hoàn máu và giảm nhanh cơn đau, thư giãn tinh thần. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả như mong muốn, đòi hỏi người thực hiện phải có kỹ thuật, kinh nghiệm và tay nghề chuyên môn cao. Khuyến khích thực hiện đều đặn 1 lần/ ngày, mỗi lần 30 phút.

2. Thực hiện kéo giãn cột sống

Đau lưng cơ năng chính là những cơn co thắt cột sống đột ngột. Vì vậy để giảm đau người bệnh chỉ cần thực hiện kéo giãn cột sống và giải phóng sự chèn ép trên các dây thần kinh. Dưới đây là một số cách kéo giãn cột sống đơn giản bạn có thể áp dụng ngay:

Đu xà

Đu xà là động tác giúp kéo giãn cột sống lưng cực kỳ hiệu quả và giảm nhanh cơn đau lưng dưới và đau lưng trên. Động tác đu xà giúp tạo ra lực kéo vừa đủ để làm giãn các đốt sống lưng mà không gây tác động quá mức đến các tổn thương.

Hướng dẫn cách đu xà:

Bước 1: Bước chân lên bục xà, mở rộng hai chân bằng vai, hít thở đều, sâu để thư giãn toàn thân.
Bước 2: Nắm hai tay vào thanh xà, khoảng cách giữa hai tay bằng với độ rộng của vai và bước chân ra khỏi bục.
Bước 3: Lúc này, toàn bộ lực dồn về cánh tay để treo người trên xà đu, chú ý hít thở sâu, thả lỏng phần lưng và duy trì trong vòng 30 giây.
Bước 4: Đưa cơ thể về lại bục đứng. Thực hiện lặp lại động tác đu xà khoảng 10 – 15 lần để đạt hiệu quả tốt nhất.

Đeo đai lưng

Đeo đai lưng là cách kéo giãn cột sống giảm đau lưng cơ năng hiệu quả mà không tốn nhiều sức lực. Các loại đai này được thiết kế đặc biệt, giúp duy trì sự ổn định của các đốt sống lưng đau nhức, tránh các tác động mạnh gây tổn thương nặng thêm.

Bơi lội

Bơi là bộ môn đem lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe cột sống. Dưới môi trường nước, các cơ lưng được tác động liên tục, kéo giãn và làm nới rộng khoảng cách giữa các đốt sống lưng, thư giãn tốt và giảm đau hiệu quả.

Người bị đau lưng cơ năng được khuyến khích thực hiện bài bơi ếch. Kiểu bơi này thường không đòi hỏi phải dùng lực ở lưng và hông quá nhiều. Đảm bảo đạt hiệu quả giảm đau tích cực mà không làm tổn thương, bảo đảm sự an toàn cho cột sống.

3. Giảm đau lưng cơ năng bằng dược liệu tự nhiên

Một số trường hợp áp dụng các mẹo dân gian sử dụng thảo dược tự nhiên lại nhà đem đến kết quả giảm đau bất ngờ.

Ngải cứu + muối

Ngải cứu là loại dược liệu tự nhiên có đặc tính chống viêm, giảm đau nên được sử dụng nhiều trong điều trị các bệnh về xương khớp, trong đó có chứng đau lưng cơ năng.

Dùng 200g ngải cứu tươi, rửa sạch, để ráo nước và cắt khúc;
Cho ngải cứu vào chảo có để sẵn 400g muối hột, đảo đều trên lửa nóng cho đến khi tỏa mùi thơm;
Trải một tấm khăn mỏng, sạch ra sàn, đổ hết hỗn hợp ngải cứu và muối vào, buộc chặt đầu;
Chườm túi này trực tiếp lên vùng cột sống bị đau nhức trong vòng 20 phút hoặc cho đến hỗn hợp bên trong nguội hẳn.
Kiên trì áp dụng liên tục trong vòng 2 tuần để đạt hiệu, thực hiện trước khi đi ngủ để đạt hiệu quả tốt nhất.

XEM THÊM: 6 Cách Chữa Đau Lưng Bằng Ngải Cứu Hay Đến Khó Tin

Nước sắc lá lốt

Lá lốt cũng là loại dược liệu quen thuộc giúp trị đau lưng cơ năng, đau lưng do tổn thương xương khớp hiệu quả.

Dùng 5gr lá lốt, rửa sạch, cho vào nồi sắc cùng 3 chén nước.
Đậy kín nắp đun trên lửa nhỏ cho đến khi nước thuốc cạn xuống còn khoảng chén thì tắt bếp.
Uống mỗi ngày 1 lần sau bữa ăn. Kiên trì sử dụng trong vòng 10 ngày sẽ đạt hiệu quả cải thiện rõ rệt cơn đau nhức lưng.

Cam + hành khô + phèn chua

Sự kết hợp của cam tươi, hành khô và phèn chua đem lại hiệu quả giảm đau lưng cơ năng rất tốt được nhiều người áp dụng.

Dùng 1 quả cam tươi, cắt phần đầu đi và dùng muỗng khoét ruột cam ra;
Cho 1 củ hành khô bóc sạch vỏ và 1 ít phèn chua vào bên trong quả cam;
Dùng phần đầu quả cam đã cắt đậy kín lại và đặt lên bếp nướng cho đến khi cháy đen thì tắt bếp;
Cắt cam thành từng lát mỏng, đắp trực tiếp lên vùng lưng đau nhức trong khoảng 30 phút;
Kiên trì thực hiện 1 – 2 lần/ ngày sẽ giúp cơn đau thuyên giảm đáng kể.

4. Điều trị bằng thuốc Tây

Đối với các trường hợp bị đau lưng cơ năng dữ dội, vượt quá khả năng chịu đựng của bản thân và ảnh hưởng nghiêm trọng đến các sinh hoạt hàng ngày bắt buộc phải dùng thuốc để kiểm soát nhanh cơn đau.

Một số loại thuốc giảm đau lưng cơ năng thường dùng như:

Thuốc giảm đau: Tùy theo mức độ đau nhiều hay ít mà bác sĩ sẽ chỉ định dùng loại thuốc phù hợp:
- Thuốc giảm đau nhóm 1: Chủ yếu là các loại thuốc không kê đơn như Paracetamol, thuốc chống viêm không steroid hoặc acid acetylsalicylic… Nhóm thuốc này phù hợp với những người bị đau mức độ nhẹ và vừa.
- Thuốc giảm đau nhóm 2: Sử dụng các loại thuốc Opioid yếu như Tramadol, Codein nhằm kiểm soát các cơn đau trung bình.
- Thuốc giảm đau nhóm 3: Thường là các loại thuốc giảm đau gây nghiện để kiểm soát cơn đau lưng dữ dội. Tuy nhiên, loại này rất ít khi được kê đơn vì rất dễ gây nghiện và nhiều tác dụng phụ khác.
Thuốc kháng viêm: Thường là các loại thuộc nhóm NSAIDs như Diclofenac, Aspirin, Ibuprofen, Naproxen… Chúng có khả năng ức chế quá trình tổng hợp Prostaglandin – hoạt chất gây viêm, giảm sưng viêm trong các trường hợp cần thiết. Bên cạnh đó, NSAIDs còn có khả năng giảm đau rất tốt, dùng hiệu quả ở người bị đau lưng do giãn dây chằng, bong gân, viêm khớp…
Thuốc giãn cơ:
- Thuốc chống co thắt: Giúp ngăn chặn tín hiệu đau do phản xạ co cơ về não bộ và hỗ trợ an thần. Một vài loại như Parafon Forte, Soma, Norflex…
- Thuốc chống co cứng: Loại thuốc này cũng có tác dụng giảm đau lưng nhanh chóng, giúp thư giãn các nhóm cơ bị co cứng thông qua cơ chế dẫn truyền tín hiệu thần kinh hoặc tác động đến các cơ xương. Các loại thường dùng như Diazepam, Baclofen, Dantrolene…

Lưu ý: Khi dùng thuốc trị đau lưng cơ năng cần lưu ý tuân thủ tuyệt đối liều dùng, loại thuốc. Không lạm dụng thuốc với mục đích giảm đau dài hạn để tránh gây tác dụng phụ nguy hiểm cho sức khỏe.

5. Liệu pháp vật lý trị liệu

Bên cạnh sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, người bệnh được hướng dẫn một số bài vật lý trị liệu cơ bản để hỗ trợ cải thiện bệnh, giảm đau nhức và phục hồi khả năng cử động bình thường. Dưới đây là gợi ý một số bài tập hiệu quả:

Bài tập 1: Co chân

Bài tập này có tác dụng kéo giãn xương cột sống, xoa dịu cơn đau nhức, cảm giác tê bì, khó chịu. Kiên trì tập 2 lần/ ngày vào buổi sáng và tối để đạt hiệu quả tốt nhất.

Hướng dẫn cách tập:

Người bệnh nằm thẳng người trên thảm tập;
Co gối chân trái lại ép sát vào bụng và dùng hai tay để giữ lại vài giây;
Đổi bên và thực hiện động tác tương tự. Mỗi bên thực hiện từ 15 – 20 lần.
Sau đó, kết hợp co cả hai đầu gối ép sát vào bụng và giữ trong vài giây. Thực hiện 20 lần.

Bài tập 2: Đá thẳng chân

Bài tập này rất tốt cho người bị đau lưng cơ năng gây ảnh hưởng đến khả năng vận động, di chuyển.

Hướng dẫn cách tập:

Bệnh nhân nằm thẳng người trên thảm tập;
Đá chân trái lên cao (chú ý tránh đá quá cao cũng không quá thấp) 1 góc khoảng 45 độ;
Giữ nguyên tư thế này trong 5 giây, thả lỏng và đổi sang chân còn lại.
Thực hiện lần lượt mỗi bên khoảng 10 – 15 lần, tập 3 lần/ ngày để đạt kết quả tốt nhất.

Bài tập 3: Tư thế mặt bò

Hướng dẫn cách tập

Ngồi trên thảm tập, 2 đầu gối gập lại xếp chồng lên nhau;
Điều chỉnh sao bàn chân phải đặt sang bên cạnh hông trái và ở phía sau đầu gối phải;
Đưa hai tay vòng qua lưng, vai để chạm vào nhau;
Nhắm mắt và hít thở sâu, duy trì tư thế này trong vòng 30 giây rồi trở về tư thế ban đầu.
Lặp lại động tác này với bên còn lại, mỗi bên khoảng 5 lần.

Bước 4: Ép khung xương

Bài tập này giúp cơ lưng được kích thích phục hồi chức năng, giảm đau và linh hoạt hơn.

Hướng dẫn cách tập:

Người bệnh nằm thư giãn trên thảm tập;
Sau đó, co 2 bàn chân lên, gập đầu gối lại và dùng lực ấn phần thắt lưng hướng xuống dưới sàn;
Giữ nguyên tư thế này trong vòng vài giây hoặc cho đến khi cảm thấy mỏi thì thả lỏng trở về tư thế ban đầu.
Thực hiện 15 – 20 lần cho mỗi lần tập, ngày tập 2 lần để đạt hiệu quả như mong đợi.

Lưu ý: Để các bài tập vật lý trị liệu đạt hiệu quả cao, người bệnh cần kiên trì luyện tập trong thời gian dài. Trong quá trình tập cần phải chú ý tập đúng động tác, tránh các động tác quá sức để phòng tránh các tổn thương có thể xảy ra.

HỮU ÍCH: 7 Bài Tập Yoga Chữa Đau Lưng Hiệu Quả, Đơn Giản Tại Nhà

Cách phòng ngừa đau lưng cơ năng

Bên cạnh áp dụng các biện pháp điều trị y tế, hỗ trợ giảm đau, bản thân người bệnh cũng cần chủ động thực hiện các giải pháp chăm sóc, ngăn chặn bệnh tiến triển nặng hơn hoặc phòng tránh tái phát dài lâu.

Thực hiện các cử động, sinh hoạt đúng tư thế và vừa sức. Tránh các cử động đột ngột như gập lưng, khom lưng, còng lưng hay mang vác vật quá nặng…
Với những người ngồi làm việc một chỗ nhiều nên thường xuyên đứng dậy đi lại khoảng 5 phút. Điều này thư giãn cơ lưng, tăng tuần hoàn máu.
Luyện tập thể dục thể thao đều đặn hàng ngày. Cách này không chỉ giúp tăng cường sức khỏe, nâng cao sức đề kháng mà còn cải thiện cơn đau, tăng độ dẻo dai của lưng.
Xây dựng chế độ ăn uống, bổ sung các dưỡng chất thiết yếu tốt cho xương như canxi, vitamin D. Đây là các chất cần thiết giúp cấu trúc cột sống khỏe mạnh, khó bị tác động và gây đau nhức.
Nghỉ ngơi nhiều, ngủ đủ giấc, đúng giờ, tránh thức khuya và duy trì tinh thần tích cực, loại bỏ stress, căng thẳng để mọi tổn thương trong cơ thể có điều kiện phục hồi nhanh chóng.

Trên đây là những thông tin cơ bản về chứng đau lưng cơ năng và cách điều trị. Hy vọng những kiến thức này sẽ giúp ích cho quý bạn đọc trong việc hiểu sâu hơn về bệnh, chủ động thăm khám, điều trị khi có dấu hiệu bất thường và học cách phòng ngừa ngay từ sớm bảo vệ sức khỏe của bản thân, người thân.