Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Thoát vị đĩa đệm Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống là một trong những biến chứng thường gặp nhất. Điều này xảy ra ở những người có khối thoát vị lớn chèn vào ống sống, dẫn đến chèn ép tủy sống và các rễ thần kinh.

Thoát vị đĩa đệm hẹp ống sống là gì?

Bệnh thoát vị đĩa đệm tiến triển qua 4 giai đoạn chính gồm:

Giai đoạn 1: Là giai đoạn khởi phát của tình trạng thoát vị. Lúc này, lớp màng bao xơ chưa rách, khối nhân nhầy chưa thoát vị, chỉ có đĩa đệm hơi lệch khỏi vị trí ban đầu gây ra cảm giác hơi đau nhức nhẹ.
Giai đoạn 2: Ở giai đoạn này, đĩa đệm có xu hướng phình lồi ra, khối nhân nhầy bên trong cũng lồi ra nhưng lớp màng chưa rách hoàn toàn. Triệu chứng lâm sàng trong giai đoạn này là đau nhức cục bộ, có thể kèm theo một số triệu chứng kích thích rễ thần kinh.
Giai đoạn 3: Lớp màng bao xơ bị rách hoàn toàn khiến khối nhân nhầy thoát vị ra khỏi khoang đốt sống. Bắt đầu xuất hiện các triệu chứng đau nhức thường xuyên hơn do các rễ dây thần kinh bị chèn ép.
Giai đoạn 4: Khối nhân nhầy bị xơ hóa và biến dạng, đặc biệt là sự suy giảm chiều cao rõ rệt của các khoang đốt sống, gây ra hiện tượng hẹp ống sống thứ phát, kèm theo hư tổn đốt sống.

Dựa vào tiến triển cụ thể 4 giai đoạn của bệnh thoát vị đĩa đệm, có thể thấy biến chứng hẹp ống sống xuất hiện ở giai đoạn cuối cùng. Đây cũng là giai đoạn nặng nhất của bệnh.

Không chỉ gây ra các triệu chứng nặng nề, mà trong giai đoạn này hàng loạt các biến chứng nguy hiểm như hẹp ống sống, thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh, chèn ép trong lỗ tiếp hợp, teo cơ, bại liệt… cũng có thể xảy ra nếu không can thiệp điều trị kịp thời.

Trong đó, thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống được mô tả là tình trạng không gian bên trong của 1 hoặc nhiều ống sống bị thu hẹp lại do đĩa đệm bị thoát vị. Hiện tượng này gây chèn ép lên các dây thần kinh và tủy sống nằm trên đường đi qua cột sống. Hầu hết trường hợp xảy ra ở cột sống cổ và vùng lưng dưới.

Ngoài thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống cũng có thể xảy ra do những nguyên nhân sau:

Di truyền, dị tật bẩm sinh;
Ảnh hưởng từ các bệnh lý khác như thoái hóa cột sống, gai cột sống, viêm khớp cột sống, viêm cột sống dính khớp, u cột sống…;
Chấn thương hoặc có bất thường về cấu trúc xương như bệnh Paget xương;
…

Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống

Những triệu chứng của thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống thường rất nghiêm trọng, bao gồm:

Thoát vị đĩa đệm hẹp ống sống cổ

Thường gây ra các triệu chứng đau nhức ở vùng vai gáy
Đau nhức khó chịu ở vùng cổ;
Tê bì và yếu tứ chi;
Suy giảm khả năng giữ thăng bằng;
Trường hợp nặng có thể gây ra liệt chi, tàn phế;

Thoát vị đĩa đệm hẹp ống sống lưng

Có đến 75% trường hợp bị thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống là xảy ra ở lưng. Vì cột sống thắt lưng là nơi tập trung hệ thống dây thần kinh tọa, khi bị chèn ép dẫn đến thu hẹp ống sống sẽ gây ra các triệu chứng đau thần kinh tọa, điển hình như:

Xuất hiện những cơn đau kéo dài từ hông, đùi, mông và lan xuống cẳng chân, bàn chân;
Đau lưng, nhức mỏi và tê bì vùng mông, đùi, chân;
Yếu cơ chân, chuột rút, giảm vận động và đau nhức nhiều khi cử động mạnh hoặc ngồi quá lâu một chỗ;
Nếu ngồi hơi cúi người về phía trước, cơn đau có thể thuyên giảm bớt;
Trường hợp nghiêm trọng có thể phát sinh biến chứng hội chứng đuôi ngựa gây rối loạn cơ tròn, mất khả năng tự chủ việc đại tiểu tiện;

Hẹp ống sống do thoát vị đĩa đệm gây ra có nguy hiểm không?

Thoát vị đĩa đệm hẹp ống sống phải chịu đựng những cơn đau nhức dữ dội đột ngột hoặc âm ỉ dai dẳng thường xuyên, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất và tinh thần một cách rõ rệt.

Trường hợp không được can thiệp điều trị kịp thời, bệnh sẽ gây ra những tổn thương đặc biệt nghiêm trọng và nguy hiểm như:

Mất tự chủ về khả năng đại tiểu tiện;
Gây ra các tổn thương thần kinh vĩnh viễn không thể phục hồi;
Hội chứng chùm đuôi ngựa
Teo cơ, liệt cơ, bại liệt, tàn phế suốt đời;

Tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng những hậu quả của thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống là rất khó lường, nhất là về khả năng vận động. Do đó, khuyến cáo người bệnh nên thăm khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa càng sớm càng tốt ngay từ khi phát hiện các triệu chứng ban đầu.

Biện pháp phát hiện chẩn đoán thoát vị đĩa đệm hẹp ống sống

Việc chẩn đoán thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa ngoại thần kinh hoặc chuyên về Cơ – Xương – Khớp. Thông qua khai thác tiền sử bệnh lý, triệu chứng lâm sàng, bài test chức năng vận động và kết quả xét nghiệm để đưa ra chẩn đoán chính xác cũng như xây dựng phác đồ điều trị tối ưu, phù hợp.

Một số xét nghiệm hình ảnh được áp dụng phổ biến như:

Chụp X quang: Đây là kỹ thuật hình ảnh có thể phát hiện được thoát vị đĩa đệm, đặc biệt là ở giai đoạn cuối phát sinh hẹp ống sống và các hiện tượng bất thường khác. Tia X có khả năng xuyên qua cơ thể và thu được hình ảnh rõ ràng về cấu trúc cột sống, đường viền khớp và cả vị trí thoát vị đĩa đệm.
Chụp CT Scanner/ CAT Scanner: Kỹ thuật này tạo ra hình ảnh bằng cách kết hợp nhiều phim X quang với nhau cùng lúc. Từ đó tạo ra hình ảnh về hình dạng và kích thước rõ ràng của ống sống cùng các bộ phận, thành phần bên trong. Đồng thời, cấu trúc cột sống xung quanh cũng được thể hiện rõ ràng giúp bác sĩ dễ dàng đưa ra chẩn đoán bệnh chuẩn xác.
Chụp cộng hưởng từ MRI: Hình ảnh MRI cột sống được tạo dựng bằng năng lượng từ tính hợp với công nghệ máy tính hiện đại. Kỹ thuật này được đánh giá cao hơn chụp X quang vì cho phép quan sát rõ hơn về hình dạng các dây thần kinh, tủy sống. Nhờ đó dễ dàng phát hiện sự chèn ép, sự phì đại, có khối u, thoái hóa và cả hẹp ống sống.
Làm tủy đồ: Người bệnh sẽ được tiêm thuốc cản quang vào trong khoang dịch não tủy. Hình ảnh thu được là hình dạng của tủy sống và hệ thống các dây thần kinh. Đặc biệt, cho thấy rõ ràng sự chèn ép hay hẹp ống sống tại khu vực này.

Phác đồ điều trị thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống

Hiện nay, có 2 phương pháp điều trị được áp dụng chính là: điều trị bảo tồn và can thiệp ngoại khoa. Tùy theo mức độ thoát vị đĩa đệm, chèn ép dây thần kinh và hẹp ống sống nghiêm trọng như thế nào mà bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Điều trị bảo tồn

Phác đồ điều trị nội khoa là phương pháp luôn được ưu tiên hàng đầu nhằm bảo tồn cấu trúc và chức năng tự nhiên của cột sống. Kết hợp nhiều biện pháp như dùng thuốc, các kỹ thuật vật lý trị liệu… nhằm mục đích giảm đau, hạn chế bùng phát triệu chứng, đồng thời phục hồi chức năng cột sống, đĩa đệm và ống sống.

1. Dùng thuốc Tây

Việc sử dụng thuốc chữa thoát vị đĩa đệm hẹp ống sống là phương pháp được bác sĩ chỉ định dựa theo kết quả chẩn đoán của từng trường hợp bệnh.

Các loại thuốc thông thường

Thuốc chống viêm hoặc thuốc giảm đau để cải thiện triệu chứng đau nhức tạm thời.
Trường hợp bệnh nhân có kèm theo dấu hiệu viêm khớp sẽ được chỉ định sử dụng thêm thuốc chống viêm để kiểm soát. Loại thuốc cụ thể sẽ được bác sĩ kê toa.
Tùy theo diễn tiến của bệnh mà chỉ định thêm thuốc an thần liều nhẹ hoặc vitamin nhóm B liều cao. 2 loại thuốc này có tác dụng làm chậm quá trình lão hóa, giảm thiểu tổn thương xương khớp và chống viêm, đẩy lùi bệnh hiệu quả hơn.

Tiêm thuốc ngoài màng cứng

Riêng với những trường hợp đau nhức dữ dội cấp tính và không thuyên giảm sẽ được chỉ định tiêm Corticosteroid ngoài màng cứng. Trong đó thuốc Cortisone được tiêm trực tiếp vào vị trí có các rễ dây thần kinh bị chèn ép, khoảng trống trong cột sống hoặc những vùng xương khớp, cột sống bị bào mòn. Từ đó giảm đau, giảm sưng viêm và cải thiện tình trạng kích ứng.

Tiêm thuốc ngoài màng cứng mang đến hiệu quả nhanh chóng, với mức độ giảm đau khoảng 50% trong tổng số các trường hợp bệnh. Tuy nhiên, do có nhiều tác dụng phụ nên chỉ được tiêm hạn chế số lần, tối đa 3 – 4 lần/ năm. Tác dụng phụ nghiêm trọng nhất là làm yếu xương và các mô lân cận.

Lưu ý: Người bệnh cần tuân thủ tuyệt đối chỉ định sử dụng thuốc của bác sĩ chuyên khoa.

2. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là một trong những biện pháp bảo tồn chữa thoát vị đĩa đệm nói chung và thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống nói riêng được áp dụng phổ biến. Phương pháp này kết hợp với tập thể dục đều đặn hàng ngày hỗ trợ quá trình điều trị bệnh hiệu quả hơn.

Cách chữa này có tác dụng hỗ trợ giảm đau, cải thiện sự linh hoạt, duy trì sự cân bằng và ổn định của cột sống. Nhờ đó giúp bệnh nhân thoát vị đĩa đệm bị hẹp ống sống phục hồi chức năng vận động, giảm áp lực lên cột sống và giảm nguy cơ bị yếu cơ, teo cơ, bại liệt…

Có nhiều biện pháp vật lý trị liệu hỗ trợ cải thiện tình trạng hẹp ống sống do thoát vị đĩa đệm như:

Nhiệt trị liệu;
Điện trị liệu ;
Các bài tập chữa thoát vị đĩa đệm ;
Châm cứu, bấm huyệt, massage xoa bóp theo YHCT;
…

Đặc biệt liệu pháp Trị liệu Thần kinh Cột sống (Chiropractic) được áp dụng phổ biến hiện nay. Đây là kỹ thuật nắn chỉnh cột sống bằng tay với lực đạo phù hợp, nhằm chỉnh lại cấu trúc xương khớp về đúng vị trí ban đầu. Đồng thời, kích thích cơ chế tự chữa lành của cơ thể, giảm đau nhức, hạn chế được việc lạm dụng thuốc Tây.

3. Các biện pháp hỗ trợ giảm đau khác

Ngoài ra, còn rất nhiều biện pháp giúp giảm đau, hỗ trợ điều trị bệnh hiệu quả khác như:

Chườm nóng: Nhiệt nóng có khả năng tác động tích cực và làm giãn mạch máu, góp phần giảm đau hiệu quả.
Chườm lạnh: Những trường hợp bệnh kèm theo triệu chứng sưng viêm, người bệnh có thể chọn giải pháp chườm lạnh để cải thiện nhanh chóng các triệu chứng này.
Xoa bóp, massage: Những động tác xoa bóp, massage nhẹ nhàng, tác động lực vừa phải lên vùng cột sống đau nhức giúp tăng cường tuần hoàn máu, hỗ trợ giảm đau nhức và duy trì chức năng vận động tạm thời.

Can thiệp ngoại khoa

Cân nhắc phẫu thuật khi thoát vị đĩa đệm dẫn đến hẹp ống sống quá mức và điều trị nội khoa bằng các biện pháp bảo tồn thất bại. Mục đích:

Xử lý tình trạng hẹp ống sống bằng cách giải phóng chèn ép lên dây thần kinh cột sống, tủy sống;
Điều chỉnh đốt sống thoát vị về vị trí ban đầu hoặc thay đĩa đệm nhân tạo để cột sống hoạt động linh hoạt trở lại;

Sự phát triển của y học hiện đại với nhiều phương pháp mổ thoát vị đĩa đệm khác nhau như:

Phẫu thuật mở rộng ống sống;
Phẫu thuật giải ép thần kinh;
Phẫu thuật nội soi mở cửa sổ xương giải ép;
Phẫu thuật loại bỏ đĩa đệm kết hợp kỹ thuật hàn xương;
…

Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống

Biến chứng hẹp ống sống ở những người thoát vị đĩa đệm được các chuyên gia đánh giá khá nguy hiểm, có nguy cơ tàn phế, bại liệt suốt đời nếu không điều trị kịp thời. Do đó, chủ động phòng ngừa luôn là điều ưu tiên cần được thực hiện và duy trì hàng ngày.

Tuân thủ tuyệt đối phác đồ điều trị do bác sĩ chỉ định hoặc thăm khám định kỳ 1 – 2 lần/ năm để tầm soát sức khỏe và kịp thời phát hiện dấu hiệu bất thường về bệnh, tạo ưu thế cho việc điều trị dễ dàng.
Thiết lập thời gian biểu sinh hoạt khoa học, nghỉ ngơi điều độ, ngủ đúng giờ, đủ giấc, tránh làm việc quá sức, không thức khuya, thư giãn thoải mái đầu óc, tránh căng thẳng, duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh phòng ngừa nguy cơ thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống sớm.
Xây dựng thực đơn ăn uống khoa học, cân bằng và đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết để giúp cơ thể khỏe mạnh. Ưu tiên bổ sung các loại thực phẩm giàu canxi, vitamin D, omega-3, protein… từ thịt cá tươi, rau xanh, củ quả, trái cây, các loại ngũ cốc… tốt cho sức khỏe xương khớp.
Tránh xa các loại thực phẩm chế biến nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh, thực phẩm đóng hộp chứa chất bảo quản, nêm nếm nhiều muối, đường và gia vị, chất kích thích như rượu bia, cà phê, thuốc lá… để giảm nguy cơ phá hủy xương khớp.
Duy trì thói quen vận động, tập thể dục điều độ mỗi ngày, tập nhẹ nhàng, vừa sức và phù hợp với tình trạng sức khỏe xương khớp hiện tại. Đây là cách tốt nhất để phòng ngừa các bệnh lý xương khớp, trong đó có thoát vị đĩa đệm gây biến chứng hẹp ống sống.

Thoát vị đĩa đệm gây hẹp ống sống là biến chứng khá nguy hiểm đối với sức khỏe thể chất và đe dọa khả năng vận động của người bệnh. Do đó, hãy chủ động thăm khám càng sớm càng tốt ngay từ khi phát hiện các triệu chứng ban đầu.