Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Xương khớp Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Bấm huyệt chữa đau lưng là cách chữa không dùng thuốc có từ lâu đời, được ứng dụng rộng rãi, hiệu quả. Phương pháp này đã được công nhận là bước tiến quan trọng trong nền Y học cổ truyền.

Tìm hiểu về phương pháp bấm huyệt chữa đau lưng

Các thông tin về khái niệm, công dụng, đối tượng được thực hiện… phương pháp bấm huyệt chữa đau lưng là những kiến thức nhiều người thắc mắc.

1. Bấm huyệt là gì?

Bấm huyệt được hiểu là sử dụng lực từ ngón tay tác động vào huyệt đạo thông qua các thủ thuật như day, ấn, bấm và điểm. Trong đó:

Ấn huyệt là dùng ngón tay ấn xuống huyệt theo hướng chếch 450 trong vòng 1 phút;
Day huyệt được thực hiện dựa trên động tác ấn, sau đó di chuyển ngón tay trên huyệt theo hình tròn trong vòng 1 phút;
Điểm huyệt là dùng phần đầu của ngón tay tác động lực xuống huyệt đạo theo phương thẳng đứng khoảng 900 trong vòng 1 phút;
Bấm huyệt là dùng phần móng tay của ngón cái tác động lực đột ngột vào huyệt rồi thả ra ngay sau đó;

Đây là thông tin từ các nghiên cứu của các bác sĩ đầu ngành Y học cổ truyền. Các thủ thuật bấm huyệt nói chung sẽ tác động tích cực vào các huyệt đạo, đả thông kinh lạc (kinh cân), trừ khử ngoại tà, thông kinh hoạt lạc, điều hoà dinh vệ và ổn định chức năng các tạng phủ.

2. Tác dụng của bấm huyệt chữa đau lưng

Đau lưng là một cảm giác đau nhức, tê mỏi khó chịu tại vùng lưng. Cơn đau có thể xuất phát từ một vị trí khu trú, sau đó lan rộng ra nhiều vị trí khác như thắt lưng, sát mông, đau lưng bên trái, đau lưng bên phải… Hầu hết những cơn đau lưng nhẹ chỉ kéo dài trong thời gian ngắn và nhanh chóng biến mất khi nghỉ ngơi.

Bấm huyệt chữa đau lưng là thủ thuật tác động trực tiếp lên các huyệt vị tại vùng cơ, cột sống, xương lưng và các huyệt đạo liên quan. Mang đến những lợi ích sau:

Bấm huyệt giúp kích thích tuần hoàn máu trong cơ thể, mang máu và dưỡng chất đến nuôi dưỡng cột sống lưng, chống viêm, giãn cơ, giảm phù nề, giải phóng chèn ép, áp lực…
Giảm nhanh cơn đau lưng cấp mức độ nhẹ mà không cần dùng thuốc.
Hỗ trợ điều hòa và cải thiện chức năng các tạng phủ trong cơ thể, thư giãn xương khớp và giảm sự chèn ép của tổn thương lên các dây thần kinh.
Xoa dịu não bộ, thư giãn thần kinh, giúp người bệnh có tinh thần phấn chấn, giảm căng thẳng
Giảm thiểu nguy cơ phát sinh các bệnh về xương khớp, viêm nhiễm, cứng khớp cột sống. Nhờ cơ chế thúc đẩy quá trình hấp thu dưỡng chất của xương khớp, tăng cường hoạt động trao đổi chất toàn diện. Từ đó giúp các cơ, khớp, sụn lưng khỏe mạnh, tái tạo và phục hồi tốt hơn.
Duy trì sự dẻo dai, khỏe mạnh của cột sống lưng, phòng ngừa nguy cơ thoái hóa sớm. Đặc biệt, hỗ trợ cải thiện sức khỏe xương khớp, cải thiện khả năng vận động của người bệnh và tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên chống lại mọi bệnh tật.

3. Ưu và nhược điểm của bấm huyệt trị đau lưng

Ưu điểm

Giảm nhanh và hiệu quả cơn đau lưng nhẹ, trung bình. Đặc biệt, với những cơn đau chỉ vừa khởi phát do chấn thương nhẹ, sinh lý có thể khỏi hẳn chỉ sau vài liệu trình bấm huyệt mà không cần kết hợp dùng thuốc hay bất kỳ can thiệp xâm lấn nào.
Với những người bị đau lưng cấp tính hoặc đau lưng mãn tính có thể đạt kết quả thuyên giảm rõ rệt sau một thời gian ngắn áp dụng.
Bấm huyệt chữa đau lưng có thể thực hiện độc lập hoặc kết hợp với dùng thuốc, vật lý trị liệu, sử dụng thiết bị hỗ trợ phục hồi chức năng… để nâng cao hiệu quả điều trị mà không gây sự tương tác nào.
Chỉ tác động ngoài da, không can thiệp xâm lấn vào cơ thể, đảm bảo an toàn và ít gây tác dụng phụ có hại cho cơ thể.

Nhược điểm

Hiệu quả thường không nhanh như khi dùng thuốc tân dược. Bắt buộc người bệnh phải kiên trì thực hiện trong thời gian dài mới có kết quả. Nhiều người chỉ bị đau lưng nhẹ nhưng cũng phải mất ít nhất 2 tháng mới cảm nhận được sự cải thiện.
Kỹ thuật bấm huyệt đòi hỏi sự chính xác cao độ nhằm đạt hiệu quả và đảm bảo an toàn cho người bệnh. Do đó, chỉ nên thực hiện ở những nơi uy tín, người thực hiện phải có kiến thức đúng và kỹ năng cao về y học cổ truyền.

4. Chỉ định – Chống chỉ định

Chỉ định

Người bị đau lưng mức độ nhẹ và trung bình, đau mạn tính, đau cơ, đau dây rễ thần kinh;
Người bị co cứng cơ lưng, cứng cơ do rễ dây thần kinh bị kích thích;
Người có nhu cầu kích thích tuần hoàn, dinh dưỡng đến hệ cột sống lưng, kích thích phục hồi các tổn thương tại đây;
Giảm stress, căng thẳng mệt mỏi, thư giãn và phục hồi các cơ sau khi lao động nặng hoặc tập thể dục quá sức;

Chống chỉ định

Người bị đau lưng do gãy xương hoặc do các bệnh lý nhiễm trùng cột sống, đĩa đệm, thắt lưng, loãng xương…;
Người đang mắc các bệnh lý da liễu hoặc nhiễm trùng ngoài da như viêm loét, mưng mủ, rỉ dịch, chảy máu…;
Phụ nữ mang thai hoặc đang trong chu kỳ hành kinh;
Người mắc các bệnh lý mãn tính đang bùng phát như tim mạch, ung thư, huyết áp…;
Người đang bị rối loạn chảy máu, mệt mỏi, suy nhược cơ thể, sốt cao;
Người bị suy tim, suy gan, suy thận hoặc suy dinh dưỡng;

Để biết được cơ địa, thể trạng sức khỏe và tình trạng đau lưng của bản thân có phù hợp để bấm huyệt hay không, tốt nhất nên đến các cơ sở, phòng khám Y học cổ truyền uy tín, chuyên nghiệp để đạt hiệu quả như mong đợi, hạn chế thấp nhất các nguy cơ rủi ro có thể gặp phải.

Chữa đau lưng thông qua các huyệt nào?

Theo quan điểm trong Y học cổ truyền, lưng chính là phủ của thận. Do đó, nếu muốn tác động bấm huyệt trị đau lưng, cần tập trung tác động các huyệt đạo nằm trên đường kinh Bàng quang tương ứng với tạng Thận. Cụ thể gồm các huyệt vị sau:

Huyệt Đại trường du

Đại trường du là huyệt đạo nằm trên đường kinh Bàng quang. Tác dụng giúp cơn đau lưng cấp thuyên giảm tức thì; xoa dịu các bó cơ, dây chằng bị căng giãn quá mức, giải phóng áp lực, bớt đau nhức hơn khi cử động, nhất là khi cúi lưng xuống.

Cách xác định: Nằm ở đốt sống thứ 4, đo ngang ra 2 bên với khoảng cách bằng chiều rộng của hai ngón tay. Đây chính là vị trí của 2 huyệt Đại trường du.

Cách bấm huyệt

Người bệnh ngồi thả lỏng, thoải mái trên ghế hoặc đứng tùy ý.
Người thực hiện đặt 2 tay lên eo người bệnh, sao cho 2 ngón cái nằm phía sau lưng, các ngón còn lại bám vào eo trước.
Đặt 2 ngón cái vào đúng vị trí huyệt Đại trường du đã xác định, sau đó ấn liên tục khoảng 2 phút là hoàn thành.

Huyệt Thận du

Thận du là huyệt đạo nằm trên đường kinh mạch Bàng quang và cũng là huyệt tương ứng với tạng Thận dựa theo hình đồ phản chiếu. Tác động huyệt vị này giúp bổ thận tráng dương, bồi dưỡng gân cốt, lợi thủy tráng hỏa, chuyên chữa trị các bệnh về thận, cải thiện triệu chứng đau lưng kèm theo.

Đồng thời, bấm huyệt Thận du còn giúp cải thiện quá trình trao đổi chất trong cơ thể, bồi bổ chức năng gan, thanh lọc cơ thể, tăng sức khỏe xương khớp nói chung.

Cách xác định: Nằm ở gần thận, chính xác là 2 bên thận đối xứng nhau. Chúng nằm cách xa cột sống khoảng 5cm và trên thắt lưng khoảng 4cm. Hoặc bạn đo từ vị trí này ngang ra 2 bên khoảng 1.5 thốn chính là vị trí của 2 huyệt Thận du.

Cách bấm huyệt

Người bệnh ngồi hoặc đứng thoải mái trên ghế.
Đặt 2 ngón tay cái vào đúng vị trí huyệt Thận du, các ngón còn lại bám vào eo trước để chịu lực.
Tiến hành ấn huyệt trong vòng 2 phút cho đến khi huyệt ấm lên là được.

Huyệt Thiên khu

Ngoài 2 huyệt trên, Thiên khu cũng là huyệt vị giúp giảm đau lưng hiệu quả khi được tác động đúng cách. Bấm huyệt Thiên khu giúp kích thích tích cực sự hoạt động của đại tràng, cải thiện cơn đau lưng, xoa dịu căng thẳng thần kinh, giúp người bệnh thoải mái, dễ chịu tinh thần.

Cách xác định: Huyệt này nằm dưới rốn 1cm, ở vị trí từ rốn đo ngang qua 2 bên khoảng 3 ngón tay, mỗi bên 1 huyệt.

Cách bấm huyệt

Người bệnh nằm ngửa thoải mái trên giường.
Dùng 2 ngón cái đặt vào 2 vị trí huyệt vị đã xác định trên bụng.
Tiến hành ấn với lực vừa phải liên tục trong vòng 2 phút là hoàn thành.

Huyệt phản chiếu cột sống

Huyệt phản chiếu cột sống là huyệt vị nằm dưới gần mắt cá chân. Tác động vào huyệt này giúp cải thiện đáng kể cơn đau lưng, nhức mỏi, ê buốt cột sống lưng, đặc biệt là vùng thắt lưng.

Cách xác định: Huyệt này nằm gần ở mép bàn chân, là vị trí giao nhau với mặt đất khi cẳng chân thẳng đứng, lòng bàn chân tiếp đất.

Cách bấm huyệt

Người bệnh đứng thẳng người để thực hiện, có thể tựa vào tường để đứng vững hơn.
Người thực hiện dùng 1 tay nắm bàn chân để cố định, tay còn lại dùng để bấm huyệt.
Dùng ngón tay cái ấn vào huyệt vị đã xác định, sau đó kéo ngón tay chạy dọc xuống vùng lõm của chân.
Mỗi bên chân thực hiện liên tục trong vòng 5 phút là được.

Huyệt phản chiếu dây thần kinh

Huyệt phản chiếu dây thần kinh nằm gần mắt cá chân và có chứa huyệt phản xạ thần kinh. Khi tác động đến huyệt vị này giúp kích thích trực tiếp đến các dây thần kinh và giải phóng các chèn ép, từ đó giảm đau lưng nhanh chóng.

Cách xác định: Huyệt vị này nằm gần mép chân, giao với mặt đất khi bạn đứng thẳng.

Cách bấm huyệt

Người bệnh ngồi thoải mái trên giường.
Ngón cái đặt vào vị trí mắt cá chân bên trái, ngón tay giữa đặt lên mắt cá của bàn chân còn lại, đảm bảo đúng vào vị trí huyệt đạo đã xác định.
Dùng 1 lực vừa phải ấn vào huyệt vị trong vòng 5 phút/ mỗi chân là hoàn thành.

Huyệt phản chiếu vai

Huyệt vị phản chiếu vai được tác động đúng cách giúp giảm nhanh cơn tê mỏi, đau lưng nhờ khả năng hoạt huyết thông kinh, tăng tuần hoàn máu hiệu quả.

Cách xác định: Huyệt này nằm trên bàn tay, nó xuất hiện khi bạn nắm chặt tay lại, bên dưới mép ngón tay út sẽ có một nếp gấp lớn. Đây chính vị trí huyệt phản chiếu vai hay còn gọi là huyệt phản xạ của mỏm cùng vai.

Cách bấm huyệt

Dùng đầu của ngón tay cái ấn vào huyệt này và giữ trong vòng 3 phút liên tục rồi buông ra.
Thực hiện động tác tương tự này cho huyệt bên tay còn lại để đạt hiệu quả tốt nhất.

Hướng dẫn cụ thể quy trình các bước bấm huyệt chữa đau lưng

Thực hiện bấm huyệt chữa đau lưng thường được tư vấn, chỉ định bởi chính chuyên gia, bác sĩ khám bệnh cho bạn. Hoặc nếu nhu cầu chữa đau lưng bằng phương pháp này, bạn có thể tìm đến các cơ sở Y học cổ truyền uy tín để được tư vấn chi tiết. Sau khi thăm khám, bắt mạch chẩn đoán bệnh, chuyên gia sẽ đưa ra phác đồ điều trị từng bước phù hợp.

Thông thường, quy trình bấm huyệt chữa đau lưng được thực hiện thông qua các bước sau:

Khâu chuẩn bị

Dụng cụ: Gồm:

Kềm cắt móng tay
Cồn 700
Bông gòn y tế
Khăn sạch
Chậu rửa, nước nóng
Ghế ngồi, giường bệnh

Đối với bệnh nhân:

Cần chuẩn bị tâm lý sẵn sàng, thoải mái, thả lỏng và phối hợp nhuần nhuyễn với bác sĩ trong quá trình thực hiện.
Vệ sinh cơ thể sạch sẽ trước khi đi bấm huyệt.

Đối với người thực hiện:

Có tay nghề, chuyên môn cao, am hiểu về kỹ thuật bấm huyệt và nắm rõ vị trí các huyệt đạo trên cơ thể người.
Cắt ngắn móng tay, sát trùng tay bằng cồn sát khuẩn.
Trước và trong khi tiến hành, giới thiệu rõ cho người bệnh biết vị trí cần bấm huyệt, dò hỏi cảm giác sau khi bấm… để có những điều chỉnh phù hợp, hiệu quả và an toàn.

Quy trình thực hiện

Được thực hiện lần lượt thông qua các bước sau:

Bệnh nhân và bác sĩ thực hiện ngồi/ nằm vào vị trí đã chuẩn bị sẵn, trong tư thế thoải mái. Đối với bệnh nhân phải nằm sấp để lộ phần lưng để tiếp nhận điều trị.
Xác định vị trí huyệt đạo cần bấm và thông báo cho người bệnh biết trước để chuẩn bị tâm lý.
Tiến hành bấm huyệt và quan sát phản ứng của người bệnh. Đồng thời, giải thích về những cảm giác đúng bệnh nhân cảm nhận được.
Điều chỉnh lực bấm từ nhẹ đến nặng để đạt hiệu quả cao mà không gây tổn thương da hoặc khiến người bệnh than đau, ngất xỉu.
Sau khi hoàn thành, bác sĩ sẽ ghi chép chi tiết lại các thông tin về thủ thuật bấm huyệt, tên huyệt đạo sử dụng, phản ứng của bệnh nhân trong quá trình thực hiện, sự thay đổi về cơn đau lưng sau khi bấm… nhằm phục vụ cho công tác điều chỉnh liệu trình bấm huyệt phù hợp và làm hồ sơ bệnh án theo quy định.

Một số vấn đề cần biết khi bấm huyệt chữa đau lưng

Ngày càng có nhiều người chọn thực hiện giải pháp bấm huyệt chữa đau lưng. Tuy nhiên, ngoài công dụng, cách thực hiện, quy trình bấm huyệt… thì vẫn còn rất nhiều câu hỏi thắc mắc xoay quanh vấn đề này mà đông đảo người bệnh quan tâm. Chẳng hạn như:

1. Bấm huyệt mất bao lâu thì giảm đau lưng?

Bấm huyệt là cách chữa đau lưng khá nhanh chóng, không mất quá nhiều thời gian. Thông thường, người bệnh sẽ phải thực hiện liệu trình bấm huyệt khoảng 30 phút/ lần, liên tục từ 10 – 15 ngày. Riêng với những người bộc phát đau lưng cấp, đau lưng cơ năng chỉ cần 1 – 2 liệu trình sẽ có kết quả.

Trường hợp bị đau lưng mãn tính, cơn đau lưng có liên quan đến các bệnh như thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống… sẽ phải mất nhiều thời gian hơn mới có kết quả.

Để tăng hiệu quả điều trị, người bệnh cũng sẽ được bác sĩ, chuyên gia chỉ định sử dụng kết hợp thuốc trị và vật lý trị liệu để đạt kết quả cao hơn cũng như rút ngắn thời gian điều trị.

2. Bấm huyệt trị đau lưng có đau hay không?

Có rất nhiều người e ngại chưa dám thực hiện cách chữa này là do sợ đau. Tuy nhiên, trên thực tế bấm huyệt là cách chữa đơn giản và nhẹ nhàng nhất hiện nay. Chỉ tác động lên các huyệt vị thông qua lực từ ngón tay, bàn tay, không sử dụng bất kỳ dụng cụ y tế nào nên không gây ra đau nhức.

Hoặc một số ít trường hợp bị đau nhẹ khi bấm huyệt là do tác động trực tiếp lên vị trí cột sống lưng đau nhức, chấn thương. Tùy theo thể trạng sức khỏe, khả năng chịu đựng của mỗi người và tay nghề của bác sĩ mà mức độ cơn đau sẽ khác nhau.

3. Những rủi ro có thể gặp phải khi bấm huyệt chữa đau lưng

Bấm huyệt đòi hỏi người thực hiện phải có kỹ thuật, chuyên môn cao, am hiểu sâu về các thủ thuật cơ bản, nâng cao, cách xác định đúng các huyệt vị cũng như tác dụng của từng loại. Do đó, việc tự bấm huyệt tại nhà hay thực hiện ở những cơ sở kém chất lượng… rất dễ gây ra các biến chứng nguy hiểm như:

Bấm huyệt với lực quá mạnh có thể gây chấn thương cơ, gân, dây chằng, tổn thương gây gãy xương, tổn thương tủy sống…;
Biến chứng huyết khối tĩnh mạch sâu là tình trạng máu đông ở tĩnh mạch do các tác động bấm huyệt không đúng;
Bấm huyệt cho những người mắc bệnh rối loạn chảy máu, bệnh tim mạch… có thể phát sinh nguy cơ tắc nghẽn mạch máu, suy tuần hoàn, đột quỵ…;

Trong quá trình thực hiện bấm huyệt chữa đau lưng, nếu xuất hiện các tai biến như hoa mắt, chóng mặt, vã mồ hôi, mệt mỏi, mạch đập nhanh, sắc mặt nhợt nhạt… cần được phát hiện sớm và xử lý ngay bằng các bước sau:

Dừng ngay các kỹ thuật bấm huyệt, lau mồ hôi và ủ ấm cho bệnh nhân;
Uống nước trà đường nóng;
Nằm nghỉ ngơi tại chỗ;
Kiểm tra nhịp tim, huyết áp thường xuyên;

4. Lưu ý khi bấm huyệt giảm đau lưng

Để đạt kết quả cao từ giải pháp bấm huyệt chữa đau lưng, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

Chỉ được thực hiện khi cơ thể ổn định, đạt mức cân bằng, tốt nhất là 2 tiếng sau khi ăn. Không nên bấm huyệt ngay sau khi ăn no, đang mệt, sốt, suy nhược cơ thể…;
Trước khi bấm huyệt không nên sử dụng bất kỳ chất kích thích nào như rượu bia, thuốc lá…;
Thông báo kỹ lưỡng cho bác sĩ về tình trạng sức khỏe, tiền sử bệnh lý của bản thân, loại thuốc đang sử dụng… để giảm thiểu thấp nhất các rủi ro có thể xảy ra;
Trong quá trình thực hiện, nếu xuất hiện các biểu hiện bất thường như đau nhức, buồn nôn, chóng mặt, tay chân co cứng… hãy nói ngay với bác sĩ để được xử lý.
Kết hợp với việc điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt điều độ, vận động rèn luyện thể chất khoa học, vừa sức và duy trì tâm lý ổn định, thoải mái nhằm hỗ trợ làm tăng kết quả điều trị.

Hy vọng những kiến thức về cách chữa đau lưng bằng bấm huyệt sẽ giúp bạn hiểu rõ về cơ chế trị bệnh, thực hiện đúng kỹ thuật, ấn đúng huyệt, đúng lực đạo. Từ đó giảm đau hiệu quả, đảm bảo an toàn.