Nóng Rát Thực Quản

Nóng rát thực quản là triệu chứng thường gặp của trào ngược dạ dày thực quản. Điều này cũng có thể xảy ra do chế độ ăn uống và một số bệnh lý khác. Việc điều trị sẽ dựa vào nguyên nhân.

Nóng rát thực quản là cảm giác bỏng rát và đau ở giữa ngực, dọc theo thực quản - ống cơ đưa thức ăn từ miệng đến dạ dày. Tình trạng này chủ yếu do axit dạ dày trào ngược lên thực quản với cảm giác nóng rát xảy ra thường xuyên.

Nhiều người thỉnh thoảng bị nóng rát thực quản. Cảm giác này xảy ra sau một bữa ăn chứa nhiều thực phẩm có tính axit hoặc thức ăn cay nóng, tăng áp lực trong bụng khi mang thai.

Nóng rát thực quản thường do những nguyên nhân dưới đây:

• Trào ngược dạ dày thực quản

Phần lớn các trường hợp nóng rát thực quản do trào ngược dạ dày thực quản. Bệnh xảy ra khi cơ vòng thực quản dưới suy yếu và hoạt động không bình thường. Từ đó tạo điều kiện cho dịch dạ dày (bao gồm cả axit dạ dày) trào ngược vào thực quản. Điều này gây kích thích, làm tổn thương hoặc phát triển vết loét ở thực quản.

Trào ngược dạ dày thực quản khiến người bệnh thường xuyên có cảm giác nóng rát thực quản. Ngoài ra người bệnh sẽ có thêm những triệu chứng dưới đây:

• • Ợ chua
  • Ợ nóng
  • Buồn nôn và nôn
  • Đắng miệng và hôi miệng
  • Khó nuốt
  • Đau tức vùng thượng vị
  • Ho khan
  • Khàn giọng...

• Viêm thực quản

Ợ nóng hay nóng rát thực quản có thể là dấu hiệu cảnh báo của viêm thực quản. Tình trạng này thường liên quan đến nhiễm trùng, trào ngược dạ dày thực quản, dị ứng và một số thuốc.

Viêm thực quản thường gây đau ngực, khó nuốt và nuốt đau. Ngoài ra tình trạng này còn khiến người bệnh thường xuyên ợ nóng và trào ngược axit. Thông thường người bệnh sẽ được điều trị viêm kết hợp kiểm soát triệu chứng bằng thuốc.

• Loét thực quản

Loét thực quản là tình trạng lớp niêm mạc trong đường tiêu hóa bị xói mòn dẫn đến loét hoặc có những vết nứt rõ rệt. Tình trạng này gây ra cảm giác đau rát khó chịu, chán ăn, khó nuốt, đau bụng, đau họng, có vị chua trong miệng...

Loét thực quản thường là kết quả của trào ngược axit dạ dày, lạm dụng thuốc kháng viêm không steroid (như aspirin và ibuprofen).

• Rối loạn tiêu hóa chức năng

Rối loạn tiêu hóa chức năng còn được gọi là chứng ợ nóng chức năng. Đây là tình trạng rối loạn kết nối ruột-não. Trong đó cách hệ thần kinh truyền cảm giác trong hệ tiêu hóa đến não bị thay đổi nhưng không có dấu hiệu của viêm, loét và trào ngược axit.

Khi mắc chứng ợ nóng chức năng, các dây thần kinh hoạt động quá mức khiến người bệnh có cảm giác bỏng rát ở thực quản.

• Thực phẩm

Tiêu thụ một số loại thực phẩm như thức ăn cay nóng, trái cây thuộc họ cam quýt, sô cô la, nước sốt cà chua và bạc hà có thể gây kích ứng dẫn đến nóng rát thực quản.

• Nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân có thể khiến cơ vòng thực quản dưới thư giãn quá nhiều hoặc yếu đi. Điều này khiến nó đóng lại không đúng cách, tạo điều kiện cho dịch dạ dày trào ngược vào thực quản và gây nóng rát khó chịu.

• • Hít khói
  • Mang thai, mặc quần áo chật hoặc căng nặng dư thừa làm tăng áp lực ở bụng.
  • Ăn quá no, thường xuyên có những bữa ăn thịnh soạn, nhiều dầu mỡ và chất béo. Điều này làm căng dạ dày và khiến thức ăn ở trong đó lâu hơn.
  • Khó tiêu và đầy hơi.
  • Nằm xuống quá sớm sau khi ăn xong.
  • Sử dung một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc huyết áp và thuốc tránh thai.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ:

• Lão hóa: Khi bạn già đi, tình trạng nóng rát thực quản có thể phát triển hoặc trở nên trầm trọng hơn. Nguyên nhân là do quá trình lão háo khiến các cơ yếu đi, trong đó có cả cơ vòng thực quản dưới.
• Tăng cân: Triệu chứng có thể đột ngột xuất hiện khi cân nặng của bạn đạt đến một ngưỡng nhất định.
• Thuốc: Thay đổi hoặc sử dụng một số loại thuốc mới có thể khiến bạn bị trào ngược axit.

Khi bị nóng rát thực quản, người bệnh sẽ có cảm giác đau hoặc nóng rát khó chịu ở giữa ngực, phía trên thượng vị. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, những triệu chứng dưới đây cũng có thể xảy ra:

• Ợ hơi
• Có vị chua trong miệng
• Đau họng
• Buồn nôn
• Nấc cụt
• Đầy hơi
• Ho mãn tính
• Viêm thanh quản
• Khó nuốt
• Đau ngực với cơn đau tương tự như đau thắt ngực (đau ngực không do tim)
• Đầy hơi và đầy bụng
• Làm tăng các triệu chứng của bệnh hen suyễn.

Tình trạng nóng rát thực quản sẽ được chẩn đoán dựa trên mô tả về triệu chứng, tần suất và mức độ nghiêm trọng. Ngoài ra các xét nghiệm cũng được thực hiện để đánh giá tình trạng. Cụ thể:

• Nội soi trên: Bác sĩ nhìn vào thực quản, dạ dày và ruột non bằng ống nội soi mỏng, có đèn và camera. Thiết bị này được đưa qua cổ họng vào bên trong, giúp phát hiện các vết loét, viêm và những tổn thương khác.
• Kiểm tra pH thực quản: Bác sĩ cấy một viên nang không dây vào thực quản của bệnh nhân. Điều này giúp kiểm tra nồng độ pH (mức axit) trong thực quản. Viên nang thường được cấy ghép thông qua ống thông mũi dạ dày hoặc thực hiện trong quá trình nội soi trên.

Nóng rát thực quản thỉnh thoảng khiến người bệnh khó chịu nhưng nằm trong mức có thể chịu đựng được. Mặt khác, tình trạng này thường không gây ra bất kỳ tác hại nào, triệu chứng và nguyên nhân giảm nhanh khi dùng thuốc.

Tuy nhiên một số người có thể thường xuyên cảm thấy khó chịu do trào ngược axit dạ dày hoặc loét thực quản tiến triển. Tình trạng này không được điều trị có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng dưới đây:

• Hẹp thực quản
• Chuyển sản ruột
• Ung thư thực quản.

Chứng nóng rát thực quản thường giảm nhanh khi dùng thuốc điều trị và điều chỉnh lối sống. Nhưng nếu không có tác dụng, người bệnh có thể cần phải điều trị thêm hoặc cân nhắc phẫu thuật.

1. Điều trị bằng thuốc

Các thuốc được chỉ định trong điều trị nóng rát thực quản:

• Thuốc kháng axit: Thuốc này được dùng để trung hòa axit dạ dày ở những bệnh nhân bị trào ngược. Khi dùng giúp điều trị trào ngược axit dạ dày, giảm nóng rát thực quản, buồn nôn và những triệu chứng khác. Một số loại thuốc kháng axit có chứa thêm simethicone giúp hạ khí, magie giảm chứng táo bón ở mức độ nhẹ.
• Alginate: Alginate là một loại đường tự nhiên từ rong biển, thường được chỉ định cho những bệnh nhân bị nóng rát do trào ngược axit dạ dày thực quản. Khi sử dụng, Alginate nổi lên trên, tạo ra một rào cản vật lý giữa axit dạ dày và thực quản. Điều này giúp ngăn chặn trào ngược axit.
• Thuốc đối kháng thụ thể histamine (thuốc chẹn H2): Thuốc này được dùng để ngăn chặn cơ thể sản xuất histamine, giảm axit dạ dày. Từ đó giảm bớt tình trạng nóng rát thực quản do axit trào ngược. Thuốc chẹn H2 thường được dùng chung với thuốc kháng axit để tăng hiệu quả.
• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Thuốc này giúp trung hòa axit, ngăn chặn quá trình trào ngược axit một cách mạnh mẽ. Ngoài ra những loại thuốc ức chế bơm proton còn có tác dụng thúc đẩy quá trình chữa lành các mô tổn thương do loét. Trong hầu hết trường hợp, thuốc ức chế bơm proton (PPI) mang đến hiệu quả cao và nhanh chóng.

Một số loại thuốc được dùng để điều trị bổ sung cho chứng nóng rát thực quản:

• Thuốc điều hòa thần kinh: Thuốc này được dùng ở liều thấp cho những bệnh nhân mắc chứng ợ nóng chức năng. Thuốc giúp điều chỉnh hoạt động của các dây thần kinh và giảm triệu chứng.
• Thuốc kháng sinh hoặc kháng virus: Nếu nóng rát thực quản xảy ra do viêm và nhiễm trùng, người bệnh sẽ được dùng thuốc kháng sinh (điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn) hoặc thuốc kháng virus (điều trị nhiễm trùng do virus).
• Thuốc kháng viêm: Thuốc này được dùng cho những bệnh nhân có tình trạng viêm.

2. Điều chỉnh lối sống

Xây dựng lối sống và chế độ ăn uống phù hợp có thể giúp giảm nhẹ và ngăn nóng rát thực quản tái phát. Dưới đây là một số lưu ý cho người bệnh:

• Tránh thực phẩm kích hoạt: Hạn chế những loại thực phẩm cay nóng, nhiều chất béo và dầu mỡ. Ngoài ra cần tránh ăn nhiều hoặc ăn thường xuyên những loại thực phẩm có tính axit. Chẳng hạn như thực phẩm muối chua, các loại trái cây thuộc họ cam quýt...
• Tránh ăn quá no: Nên ăn nhiều bữa ăn nhỏ trong ngày và ăn thường xuyên. Điều này giúp dạ dày tiêu hóa ít hơn và tiết ra ít axit hơn.
• Hạn chế rượu bia và thức uống chứa caffein: Tránh những loại thức uống này để không làm năng hơn mức độ viêm và loét, giảm nguy cơ trào ngược.
• Ngừng hút thuốc: Bỏ hút thuốc lá có thể giúp giảm kích thích và nóng rát ở thực quản.
• Ăn uống lành mạnh: Ăn những bữa ăn lành mạnh và nhiều dinh dưỡng. Tốt nhất nên cân bằng giữa protein nạc, các loại rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, quả hạch và các loại quả hạt.
• Không ngủ khi ăn no: Không nằm hoặc đi ngủ trong vòng 3 giờ sau khi ăn no.
• Kê cao đầu giường: Nếu thường xuyên bị nóng rát thực quản do trào ngược axit dạ dày vào ban đêm, hãy kê cao đầu giường (khoảng 10 - 15cm) để giảm trào ngược.
• Nới lỏng thắt lưng: Không mặc quần áo quá chật. Nên nới lỏng thắt lưng và mặc những bộ quần áo rộng rãi để không làm tăng áp lực cho bụng.
• Duy trì cân nặng: Giảm cân khi cần thiết, duy trì cân nặng ở mức an toàn để hạn chế trào ngược axit dạ dày.
• Nằm ngủ nghiêng về bên trái: Nằm nghiêng về bên phải hoặc nằm ngửa có thể gây ngập van, làm trào ngược dạ dày thực quản. Để tránh trào ngược, hãy nằm ngủ nghiêng về bên trái.

3. Phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định khi điều trị bảo tồn không hiệu quả. Dưới đây là một số lựa chọn:

• Phẫu thuật sửa chữa thoát vị: Phương pháp này được thực hiện cho những bệnh nhân có chứng ợ nóng do thoát vị gián đoạn.
• Thủ thuật Nissen: Phương pháp này giúp thắt chặt mối nối giữa thực quản và dạ dày. Khi thực hiện, bác sĩ tạo cơ vòng ở đáy thực quản, còn được gọi là cơ thắt chặt. Cơ này giúp giảm trào ngược axit và làm dịu nhanh các triệu chứng của bệnh.
• Phẫu thuật cấy ghép thiết bị LINX: Trong thủ thuật này, thiết bị LINX được cấy ghép để giữ kín mối nối giữa thực quản và dạ dày. Từ đó giúp ngăn ngừa trào ngược.

Những biện pháp dưới đây có thể giúp ngăn ngừa nóng rát thực quản:

• Tránh khói thuốc lá và bụi.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh. Nếu có cân nặng dư thừa, hãy thực hiện những biện pháp giảm cân khi cần thiết.
• Tránh những bộ quần áo quá chật hoặc bó sát ở bụng. Những bộ phần áo này có thể làm tăng áp lực ở bụng và gây trào ngược.
• Không nên nằm xuống quá sớm sau khi ăn xong. Chỉ nên nằm và ngủ sau khi ăn 3 giờ.
• Không lạm dụng hoặc tự ý sử dụng những loại thuốc có thể gây viêm, loét và trào ngược dạ dày thực quản. Chẳng hạn như thuốc giảm đau kháng viêm không steroid (NSAID).
• Tránh căng thẳng, suy nghĩ hoặc lo lắng kéo dài. Bởi căng thẳng quá mức có thể làm ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa thức ăn, tăng tiết axit dẫn đến trào ngược dạ dày và đau bụng.
• Tránh ăn nhiều thực phẩm có thể kích hoạt cảm giác nóng rát thực quản. Chẳng hạn như thức ăn cay nóng, thức ăn có vị chua. Ngoài ra nên hạn chế những loại thức ăn nhiều dầu mỡ và chất béo để không làm căng dạ dày và khiến thức ăn ở bên trong lâu hơn.
• Tránh ăn quá no trong một lần. Nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày để tránh dạ dày tiết nhiều axit khi tiêu hóa, thức ăn được tiêu hóa nhanh hơn.

1. Tình trạng sức khỏe nào khiến tôi bị nóng rát thực quản thường xuyên?

2. Tôi có thể kiểm soát tình trạng tại nhà hay không?

3. Biện pháp chăm sóc nào giúp tôi giảm nhẹ triệu chứng?

4. Tôi nên dùng thuốc gì để điều trị?

5. Mất bao lâu để điều trị khỏi?

6. Có bao nhiêu lựa chọn phẫu thuật? Lựa chọn nào phù hợp?

7. Tôi có thể gặp tác dụng phụ nào từ phương pháp điều trị?

Nóng rát thực quản thường liên quan đến trào ngược axit dạ dày nhưng cũng có thể xảy ra do những nguyên nhân khác. Hầu hết bệnh nhân có đáp ứng tốt với thuốc và điều trị nhanh chóng. Tuy nhiên trì hoãn hoặc không điều trị có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng.