Gãy xương Sườn

Gãy xương sườn là tình trạng nứt/ gãy một hoặc nhiều xương trong khung xương sườn. Tình trạng này thường do tai nạn xe cộ hoặc chấn thương thể thao. Một số trường hợp có xương sườn bị gãy mà không gặp chấn thương.

Nhiều trường hợp có xương sườn chỉ bị nứt, bệnh nhân đau đớn nhưng không gây ra những vấn đề nghiêm trọng như gãy. Những cạnh sắc của xương gãy có khả năng làm rách những mạch máu lớn, đâm thủng phổi hoặc những cơ quan khác trong lồng ngực.

Phẫu thuật thường không cần thiết trừ khi vết gãy làm tổn thương cơ quan nội tạng. Người bệnh chỉ cần kiểm soát cơn đau, nghỉ ngơi, tập thở và chườm đá trong vòng vài tháng để hồi phục. Việc thở sâu có thể giúp tránh những biến chứng về phổi.

Một số kiểu gãy xương sườn phổ biến nhất gồm:

• Gãy xương do căng thẳng: Gãy xương sườn do căng thẳng xảy ra khi có chấn thương do vận động quá mức. Điều này khiến những vết nứt nhỏ hình thành trên xương sườn. Gãy xương do căng thẳng thường gặp ở các vận động viên và những người thường xuyên lặp đi lặp lại các hoạt động gây áp lực cho xương sườn.
• Gãy xương do giật: Dạng này thường gặp ở những vận động viên trẻ, chơi những môn thể thao cần chuyển động nhanh và thay đổi hướng đột ngột. Gãy xương do giật xảy ra khi một mảnh xương gắn vào gân hoặc dây chằng đột ngột bị kéo hoặc giật mạnh ra khỏi phần chính của xương.
• Gãy xương vụn: Tình trạng này xảy ra khi xương sườn bị gãy ít nhất ở hai nơi. Gãy xương vụn thường do một chấn thương nghiêm trọng, chẳng hạn như ngã từ trên cao hoặc tai nạn xe cộ. Những trường hợp này cần phải phẫu thuật để sửa chữa.
• Vết nứt nổi: Khi xương sườn bị gãy, một phần lồng ngực tách khỏi xương chính và các cơ xung quanh. Điều này làm mất sự ổn định của lồng ngực, xương có thể di chuyển tự do khi người bệnh thở ra hoặc hít vào.

Phân loại dựa trên mức độ di lệch:

• Gãy xương không di lệch: Sau gãy, xương sườn giữ nguyên vị trí, không bị lệch hoặc di chuyển ra khỏi vị trí ban đầu. Điều này xảy ra ở những người có xương sườn không bị gãy đôi hoàn toàn.
• Gãy xương di lệch: Xương sườn bị gãy di chuyển ra khỏi vị trí của nó, có khả năng làm tổn thương phổi, mạch mau lớn, các mô và cơ quan khác.

Gãy xương sườn rất phổ biến, chiếm 10 - 20% trường hợp gãy xương do chấn thương kín. Có khoảng 60 - 80% trường hợp bị gãy xương sườn khi tìm cách chăm sóc vết thương nặng ở ngực.

Xương sườn bị gãy khi có vật gì đó đập mạnh vào ngực. Điều này thường do những nguyên nhân dưới đây:

• Tai nạn xe cộ
• Bị tai nạn khi đi bộ
• Bị đấm vào lồng xương sườn
• Ngã trên bề mặt cứng
• Chấn thương do va chạm trong khi chơi thể thao. Trong đó những người chơi các môn thể thao tiếp xúc như đá bóng, bóng bầu dục... sẽ có nguy cơ cao chấn thương ngực và gãy xương hơn.
• Lặp đi lặp lại những chuyển động khi làm việc hoặc chơi thể thao, chẳng hạn như chèo thuyền, đánh gôn và bơi lội
• Hồi sức tim phổi (CPR)

Đôi khi xương sườn bị gãy không do chấn thương. Những vết gãy này có thể do:

• Ho rất nhiều và lặp đi lặp lại
• Loãng xương khiến xương mỏng và dễ gãy
• Ung thư xương (ung thư từ bộ phân khác lan đến xương sườn).

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết gãy xương sườn gồm:

• Đau ngực hoặc phần trên của hông
• Đau nặng hơn khi ho, thở, di chuyển hoặc cử động ngực và phần trên cơ thể
• Bầm tím ở vị trí gãy
• Dịu dàng
• Hiện tượng lồng ngực bị đập (vỡ ngực).

Cấp cứu ngay lập tức nếu có những triệu chứng dưới đây:

• Đau nhức nhói
• Khó thở
• Không thể cử động một phần cơ thể
• Sưng tấy
• Nhìn thấy xương qua da
• Vỡ ngực hoặc có một bộ phận trên cơ thể trông rất khác biệt
• Vết bầm tím xuất hiện đồng thời với những triệu chứng khác.

Chẩn đoán gãy xương sườn bằng cách kiểm tra kỹ lưỡng vùng ảnh hưởng. Trong quá trình kiểm tra, bác sĩ có thể lắng nghe âm thanh của phổi, ấn nhẹ và quan sát khi lồng ngực di chuyển. Điều này giúp phát hiện xương sườn bị gãy, bệnh nhân có tổn thương mạch máu, phổi và cơ quan khác hay không.

Để đánh giá thêm về chấn thương ngực, các xét nghiệm hình ảnh dưới đây có thể được thực hiện, bao gồm:

• Chụp X-quang: Chụp X-quang ngực cung cấp hình ảnh của xương sườn và xương ức, giúp phát hiện các xương sườn bị nứt hoặc gãy. Kỹ thuật này cũng giúp xác định kiểu gãy, tình trạng di lệch và tổn thương phổi do gãy xương.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Đôi khi tia X bỏ sót những vết nứt nhỏ trên xương sườn. Tuy nhiên những vết nứt này có thể được phát hiện khi chụp cắt lớp vi tính (CT). Ngoài ra kỹ thuật này cũng giúp bác sĩ dễ dàng quan sát những tổn thương ở mạch máu và mô mềm.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Kỹ thuật này được dùng để chụp ảnh các mô mềm và xương. Thông qua hình ảnh MRI, bác sĩ có thể phát hiện tình trạng đứt gãy sụn, vết gãy nhỏ của xương sườn, rách mạch máu và thủng các cơ quan.
• Quét xương: Quét xương mang đến nhiều lợi ích trong việc kiểm tra xương bị nứt (gãy xương do căng thẳng). Khi thực hiện, một lượng nhỏ chất đánh dấu phóng xạ được tiêm vào máu. Chất này tích tụ trong xương, đặc biệt là nơi có tổn thương hoặc xương đang lành. Hình ảnh chụp được có thể giúp phát hiện nhanh những vết gãy nhỏ hơn do căng thẳng.

Xương sườn có thể chỉ bị nứt hoặc gãy hoàn toàn, di lệch hoặc không. Những trường hợp gãy xương hoàn toàn có thể bị vỡ ngực, xương gãy di lệch và gây ra những biến chứng nguy hiểm dưới đây:

• Thủng phổi và khiến phổi bị lõm xuống
• Rách mạch máu lớn. Đầu nhọn do gãy một trong ba xương sườn đầu tiên có thể làm rách động mạch chủ và xuyên qua những mạch máu khác
• Viêm phổi do khó thở
• Tràn khí màng phổi (xẹp phổi)
• Dập phổi
• Rách gan, lách hoặc thận. Mặc dù hiếm gặp nhưng hai xương sườn phía dưới có thể bị gãy. Nó di chuyển nhiều hơn xương sườn ở trên và giữa, gây tổn thương lá lách, gan hoặc thận.

Biến chứng của phẫu thuật hiếm khi xảy ra. Tuy nhiên chúng có thể bao gồm:

• Nhiễm trùng xương (viêm tủy xương)
• Xương không liền
• Xương gãy không thẳng hàng khi chúng lành lại

Xương sườn bị gãy thường sẽ phục hồi hoàn toàn. Mất vài tuần để những triệu chứng được cải thiện, ít nhất 1 tháng để hồi phục sau gãy xương.

Điều trị gãy xương sườn dựa vào mức độ nghiêm trọng, đảm bảo xương lành lại đúng cách. Hầu hết bệnh nhân được điều trị bảo tồn. Nhưng nếu vết gãy nghiêm trọng, phẫu thuật có thể cần thiết.

1. Điều trị không phẫu thuật

Xương sườn bị gãy thường tự lành sau 6 tuần. Để đảm bảo xương lành nhanh và đúng cách, những phương pháp dưới dây có thể được thực hiện:

• Thuốc

Gãy xương sườn gây đau nghiêm trọng, khiến người bệnh không thể thở sâu và dẫn đến viêm phổi. Để cải thiện người bệnh sẽ được kê đơn thuốc giảm đau.

Thông thường thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) như Aspirin hoặc Ibuprofen sẽ được dùng để giảm nhẹ cơn đau. Nếu đau không giảm, những mũi tiêm có thể được sử dụng để làm tê liệt các dây thần kinh, giảm đau xương sườn.

• Chườm đá

Chườm đá vào xương sườn trong 20 phút, 2 - 3 lần/ ngày. Biện pháp này sẽ giúp làm dịu cơn đau và sưng. Lưu ý đặt một chiếc khăn giữa da và túi đá khi chườm lạnh.

• Nghỉ ngơi

Dành thời gian nghỉ ngơi để xương sườn tự chữa lành. Tránh những chuyển động mạnh để không làm nặng thêm cơn đau, ngăn xương sườn di chuyển tự do và làm tổn thương cơ quan trong lồng ngực.

• Bài tập thở

Trong khi hồi phục, bệnh nhân được hướng dẫn những bài tập thở và ho có chủ đích mỗi ngày vài lần. Điều này giúp giữ cho phổi và ngực hoạt động bình thường, ngăn ngừa viêm phổi và những biến chứng khác.

Để giảm bớt đau trong quá trình tập thở, bệnh nhân có thể nhấn một chiếc gối vào xương sườn bị thương. Biện pháp này sẽ giúp việc luyện tập trở nên thuận lợi hơn.

2. Phẫu thuật

Hiếm khi cần đến phẫu thuật. Phương pháp này chỉ được thực hiện khi xương sườn chưa lành lại bình thường, gãy xương di lệch làm tổn thương mạch máu và các cơ quan.

Dựa trên tình trạng, một trong những kỹ thuật dưới đây có thể được áp dụng:

• Cố định bên trong

Phẫu thuật và cố định bên trong cho những trường hợp gãy xương sườn nghiêm trọng. Trong khi thực hiện, bác sĩ đặt xương vào đúng vị trí. Sau đó dùng những thiết bị kim loại để cố định xương gãy ở đúng vị trí, giúp chúng lành lại và phát triển cùng nhau.

Hầu hết trường hợp được cố định mảnh gãy bằng tấm và ốc vít. Nhưng nếu những mảnh xương quá nhỏ, ghim và dây giữ sẽ được sử dụng. Khi xương lành, thiết bị kim loại có thể được loại bỏ trong lần phẫu thuật tiếp theo.

• Ghép xương

Ghép xương được thực hiện nếu xương sườn bị dịch chuyển nghiêm trọng hoặc vết gãy không lành như bình thường. Trong thủ thuật này, mô xương được chèn vào khoảng trống để nối những mảnh xương gãy lại với nhau, giúp xương gãy mọc lại.

Mảnh ghép xương có thể từ một nơi khác trong cơ thể (chẳng hạn như phần trên cùng của hông) hoặc từ một người hiến tặng. Đôi khi mảnh thay thế nhân tạo được sử dụng để thay cho mô xương.

Những biện pháp dưới đây có thể giúp ít trong việc bảo vệ xương sườn và ngăn ngừa gãy xương, cụ thể:

• Ngăn ngừa chấn thương thể thao bằng cách mang thiết bị bảo hộ phù hợp.
• Luôn thắt dây an toàn.
• Thực hiện các biện pháp giúp giảm nguy cơ té ngã trong nhà, cụ thể:
  • Thường xuyên dọn dẹp để loại bỏ sự lộn xộn khỏi sàn nhà, ngăn ngừa vấp ngã
  • Không đi trên những bề mặt trơn trượt
  • Đảm bảo ngôi nhà luôn được chiếu sáng tốt
  • Sử dụng thảm chống trượt
  • Dùng dụng cụ thích hợp khi muốn tiếp cận mọi thứ.
• Thường xuyên kiểm tra mật độ xương ở những người trên 50 tuổi. Nếu bị loãng xương, hãy áp dụng những phương pháp điều trị để ngăn ngừa mất mật độ xương.
• Tăng cường sức khỏe xương
  • Bổ sung đủ canxi và vitamin D thông qua chế độ ăn uống lành mạnh và chất bổ sung. Điều này giúp giữ cho xương của bạn chắc khỏe và giảm nguy cơ gãy xương
  • Thường xuyên tập thể dục.
• Nếu có nguy cơ té ngã cao, hãy đi lại bằng gậy hoặc khung tập đi để tăng cường sự ổn định và giảm nguy cơ té ngã.

1. Gãy xương sườn bao lâu thì lành?

2. Vết gãy có làm tổn thương bất kỳ cơ quan nào của tôi không?

3. Bị gãy xương sườn có thể tập thể dục được không?

4. Tôi nên tập những bài tập nào trong giai đoạn hồi phục?

5. Tôi có cần phẫu thuật không?

6. Sẽ mất bao lâu để phục hồi?

7. Khi nào có thể tiếp tục hoạt động thể chất và chơi thể thao bình thường?

Khi bị gãy xương sườn, đầu xương có thể di lệch, xuyên qua các mạch máu lớn, đâm thủng phổi, lá lách và các cơ quan quan trọng khác. Chính vì vậy chấn thương này cần được điều trị khẩn cấp để ngăn rủi ro. Tuân thủ chỉ định của bác sĩ để được điều trị đúng cách.