Giãn Dây Chằng Đầu Gối

Giãn dây chằng đầu gối là tình trạng dây chằng hỗ trợ khớp gối bị kéo căng quá mức và bị rách. Đây là một khớp lớn, được hình thành bởi 3 xương (xương chày, xương đùi, xương bánh chè), sụn chêm, các cơ và 4 dây chằng gồm:

• Dây chằng chéo trước
• Dây chằng chéo sau
• Dây chằng bên trong
• Dây chằng bên ngoài

Giãn dây chằng đầu gối có thể ảnh hưởng đến một hoặc nhiều dây chằng. Phần lớn các trường hợp liên quan đến dây chằng chéo trước và sau. Chấn thương xảy ra khi một người đột ngột chuyển hướng (trong khi chơi thể thao), xoay hoặc vặn đầu gối quá mức khiến dây chằng bị kéo giãn bất thường. Điều này có thể gây ra vết xước hoặc rách trên dây chằng.

Tổn thương dây chằng đầu gối gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến khả năng đi lại và những hoạt động bình thường. Tuy nhiên điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ có thể sớm khắc phục tình trạng.

Có nhiều nguyên nhân gây giãn dây chằng đầu gối. Những nguyên nhân phổ biến nhất gồm:

• Chấn thương: Chấn thương thể thao và tai nạn chiếm 70% trường hợp giãn dây chằng đầu gối. Tình trạng này xảy ra ở những người tiếp đất không đúng kỹ thuật sau khi nhảy từ một độ cao, chân trụ không vững; té ngã với đầu gối xoắn vặn, duỗi hoặc uốn cong quá mức. Chấn thương cũng có thể xảy ra khi bị một người giẫm hoặc đè lên cẳng chân. Điều này thường làm giãn hoặc đứt dây chằng đầu gối kèm theo gãy xương.
• Tư thế xấu hoặc thay đổi đột ngột: Một hoặc nhiều dây chằng đầu gối bị kéo giãn khi một người đột ngột chuyển hướng, xoay, xoắn vặn hoặc uốn cong đầu gối quá mức.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ:

• Thoái hóa dây chằng do tuổi tác cao: Ở người lớn tuổi, dây chằng bị lão hóa, giảm độ dẻo dai theo thời gian. Điều này làm tăng nguy cơ chấn thương.
• Tiền sử chấn thương khớp gối.
• Chơi các môn thể thao cần chạy, nhảy nhiều hoặc chuyển hướng đột ngột, chẳng hạn như bóng rổ, bóng đá, thể dục dụng cụ...
• Một số bệnh lý xương khớp như:
  • Thoái hóa khớp gối
  • Viêm khớp dạng thấp
  • Viêm khớp nhiễm khuẩn
• Trật khớp.

So với những vị trí khác, giãn dây chằng đầu gối gây ra những triệu chứng nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến những hoạt động sinh hoạt bình thường. Những triệu chứng và dấu hiệu thường gặp gồm:

• Đau đầu gối
  • Đau đầu gối ngay khi chấn thương xảy ra
  • Đau nhẹ hoặc dữ dội tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương
  • Giãn dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau thường có cơn đau âm ỉ nhiều ngày, tăng dần theo thời gian
  • Đau nhiều hơn khi đặt trọng lượng, chuyển động khớp hoặc đi lại
  • Đau giảm khi nghỉ ngơi
• Có cảm giác co thắt hoặc khó chịu trong đầu gối
• Cứng khớp
• Hạn chế phạm vi chuyển động, bệnh nhân khó ngồi xuống, đứng dậy, đi hoặc uốn cong và duỗi khớp
• Sưng tấy
• Vết bầm ở phía trước, bên trong hoặc bên ngoài của đầu gối (tùy thuộc vào dây chằng bị thương)
• Cảm giác lỏng lẻo hoặc mất vững
• Có cảm giác hoặc nghe thấy tiếng bốp hoặc tách tại thời điểm bị thương.

Trong khi khám, bác sĩ hỏi về bệnh sử/ tiền sử chấn thương, cách chấn thương xảy ra, vị trí đau, mức độ đau và những triệu chứng khác. Sau đó bác sĩ có thể ấn nhẹ, quan sát để tìm kiếm những dấu hiệu quanh khớp gối.

Bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh uốn cong - duỗi khớp gối, đứng lên hoặc ngồi xuống nhẹ nhàng, kiểm tra dáng đi để đánh giá phạm vi chuyển động. Thông thường, giãn dây chằng đầu gối sẽ được phát hiện thông qua khám lâm sàng.

Để loại bỏ nguyên nhân khác và đánh giá tổn thương, người bệnh được chỉ định những xét nghiệm sau:

• Chụp X-quang: Các xương tạo khớp gối được kiểm tra thông qua hình ảnh X-quang. Điều này giúp xem liệu chấn thương có gây gãy xương hay không.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Chụp cộng hưởng từ cung cấp hình ảnh đa chiều, chi tiết của khớp gối. Từ đó phát hiện xương và mô mềm bị thương, đánh giá mức độ nghiêm trọng.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Chụp CT có thể cần thiết để đánh giá thêm về tổn thương của xương và mô xung quanh, bao gồm cả dây chằng.

Biến chứng xảy ra nếu tình trạng giãn dây chằng đầu gối không được chữa trị sớm và đúng cách. Những biến chứng thường gặp gồm:

• Đau đầu gối mãn tính
• Teo cứng cơ ở phía trước đầu gối
• Lỏng khớp gối
• Tăng nguy cơ bán trật khớp gối rách sụn chêm và viêm màng bao hoạt dịch
• Viêm xương khớp ở đầu gối
• Đứt dây chằng
• Dáng đi bất thường hoặc thay đổi dáng đi, chẳng hạn như đi khập khiễng

Khi điều trị đúng cách, hầu hết trường hợp giãn dây chằng đầu gối đều cảm thấy tốt hơn sau 2 tuần đầu, phục hồi hoàn toàn sau 6 - 8 tuần. Những trường hợp có dây chằng bị rách và được phẫu thuật thường sẽ cần nhiều thời gian hơn để hồi phục.

Nếu giãn dây chằng đầu gối ở mức độ nhẹ, những biện pháp chăm sóc tại nhà có thể giúp giảm nhanh cơn đau và hỗ trợ dây chằng lành lại. Ở những trường hợp nặng hơn, can thiệp y tế có thể cần thiết.

1. Chăm sóc và điều trị tại nhà

Phương pháp RICE hoặc/ và dùng thuốc có thể giúp ích cho những trường hợp giãn dây chằng đầu gối.

+ Phương pháp RICE

Những triệu chứng thường giảm nhanh khi áp dụng phương pháp RICE, gồm 4 bước:

• Nghỉ ngơi

Cố gắng nghỉ ngơi đầu gối càng nhiều càng tốt trong 48 giờ đầu sau chấn thương. Biện pháp này giúp giảm áp lực lên đầu gối ảnh hưởng, giảm đau, giúp dây chằng bị thương có thể tự chữa lành.

Không nên cố gắng đi lại, thực hiện những hoạt động gây đau hoặc khiến dây chằng bị tổn thương nghiêm trọng hơn.

• Chườm đá

Đặt lên đầu gối một miếng khăn mát hoặc túi đá được bọc trong khăn bông. Nhiệt độ thấp từ biện pháp này sẽ giúp giảm sưng và đau hiệu quả. Chườm đá 15 - 20 phút/ lần, cách 3 - 4 giờ 1 lần.

• Nén

Dùng băng thun quấn quanh đầu gối, bắt đầu từ phần xa tim nhất. Nén nhẹ đầu gối có thể giúp giảm sưng tấy và giữ cho đầu gối được ổn định. Không nén quá chật vì có thể gây đau và cản trở lưu thông máu.

• Nâng cao

Đặt một vài chiếc gối bên dưới để đầu gối được nâng cao hơn tim khi ngủ và nghỉ ngơi. Biện pháp này giúp ngăn tình trạng tích tụ chất lỏng và giảm sưng.

+ Thuốc

Một số thuốc giảm đau không kê đơn sẽ giúp bạn giảm bớt các triệu chứng.

• Thuốc giảm đau tại chỗ: Dùng gel, kem bôi hoặc thuốc xịt chứa capsaicin hoặc menthol có thể giúp giảm đau tại cho những trường hợp nhẹ. Phần lớn mọi người có thể cảm thấy dễ chịu hơn sau vài ngày sử dụng.
• Paracetamol: Thuốc Paracetamol có tác dụng giảm đau. Thuốc này thường mang lại hiệu quả nhanh chóng khi dùng cho những cơn đau nhẹ.
• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID): Các thuốc thuộc nhóm NSAID như Ibuprofen, Aspirin và Naproxen có khả năng giảm sưng và kiểm soát cơn đau do giãn dây chằng đầu gối.

2. Vật lý trị liệu 

Điều trị y tế cho giãn dây chằng đầu gối thường bao gồm các hình thức vật lý trị liệu, cụ thể:

• Vận động trị liệu

Trong 2 tuần đầu, các bài tập chuyển động nhẹ nhàng được thực hiện nhằm cải thiện phạm vi và phục hồi chức năng của đầu gối. Khi cơn đau được khắc phục, người bệnh được hướng dẫn các bài tập khó hơn, có khả năng tăng cường cơ bắp, kích thích sự phục hồi và cải thiện độ dẻo dai cho dây chằng. Từ đó tăng sự ổn định cho đầu gối và phục hồi tính linh hoạt.

• Siêu âm trị liệu

Siêu âm trị liệu có khả năng kích thích sự chữa lành của dây chằng bị thương, giảm viêm, sưng và đau do giãn dây chằng.

• Điện xung trị liệu

Điện xung trị liệu sử dụng xung điện có tần số phù hợp, xoay chiều hoặc một chiều để giãn mao mạch, tăng lưu thông máu và ức chế dẫn truyền cơn đau. Từ đó giảm nhanh các triệu chứng và phục hồi dây chằng bị thương.

• Sóng ngắn trị liệu

Phương pháp này có tác dụng điều hòa khí huyết, giãn mạch, giảm đau, giảm viêm sưng và phục hồi dây chằng bị thương.

• Nhiệt trị liệu

Sau khi sưng giảm, nhiệt trị liệu được sử dụng nhằm giảm đau đầu gối, thư giãn dây chằng, giảm tình trạng co thắt và cứng khớp. Biện pháp này cũng giúp tăng lưu thông máu để kích thích sự chữa lành của dây chằng.

3. Phẫu thuật

Giãn dây chằng đầu gối thường không cần phẫu thuật ngoại trừ những trường hợp sau:

• Đứt dây chằng đầu gối
• Khớp gối lỏng lẻo hoặc mất tính ổn định nghiêm trọng
• Điều trị bảo tồn không hiệu quả sau 3 tháng, những triệu chứng vẫn tiếp diễn
• Có gãy xương hoặc trật khớp đi kèm.

Tùy thuộc vào tình trạng, việc phẫu thuật sẽ bao gồm sữa chữa hoặc tái tạo dây chằng, sắp xếp lại các mảnh xương gãy và tăng sự ổn định cho đầu gối.

Giãn dây chằng đầu gối được ngăn ngừa bằng những biện pháp sau:

• Khởi động kỹ lưỡng trước khi chạy, luyện tập thể dục hoặc chơi thể thao. Điều này không chỉ tăng sự linh hoạt mà còn giảm nguy cơ chấn thương đầu gối.
• Hạ nhiệt sau mỗi buổi luyện tập. Điều này giúp đầu gối và các khớp khác được phục hồi tốt hơn.
• Tránh những chuyển động đột ngột. Chẳng hạn như đột ngột chuyển hướng trong khi chơi thể thao.
• Không thực hiện những hoạt động gây bất lợi cho đầu gối, cụ thể như xoắn vặn, xoay hoặc uốn cong đầu gối quá mức.
• Không đột ngột tăng thời gian cũng như tần suất và cường độ tập luyện, chẳng hạn như đột ngột chạy nhanh hoặc chạy đường dài, nâng tạ quá nặng. Điều này có thể gây ra những chấn thương nghiêm trọng.
• Học cách tiếp đất chính xác.
• Tránh chạy, luyện tập hoặc đi trên những đoạn đường trơn trượt hoặc gồ ghề dễ vấp ngã.
• Mang giày dép vừa vặn, có thiết kế phù hợp với hoạt động.
• Hạn chế mang giày cao gót.
• Giảm cân và duy trì cân nặng ở mức an toàn.
• Nếu chạy đường dài hoặc luyện tập cường cộ cao, cần thường xuyên nghỉ giải lao và dành thời gian phục hồi sao buổi tập.
• Tập thể dục đều đặn mỗi ngày với các động tác yoga, tập dưỡng sinh, bơi lội, đi bộ, đạp xe đạp... Điều này sẽ giúp duy trì sức khỏe xương khớp, tăng cường sự linh hoạt và độ dẻo dai của dây chằng. Từ đó giảm nguy cơ chấn thương, bao gồm cả giãn dây chằng đầu gối.
• Nếu cảm thấy khó chịu hoặc mệt mỏi cơ bắp trong khi chạy hoặc luyện tập, cần dừng hoạt động, nghỉ ngơi và thư giãn khớp. Không cố gắng bỏ qua cơn đau để tránh gây ra những chấn thương nghiêm trọng.

1. Tôi bị giãn dây chằng đầu gối hay có chấn thương khác?

2. Tình trạng của tôi nghiêm trọng như thế nào?

3. Điều trị bằng những phương pháp nào hiệu quả, giúp khắc phục nhanh?

4. Mất bao lâu để phục hồi hoàn toàn?

5. Tôi có cần can thiệp phẫu thuật không? Chi phí bao nhiêu?

6. Khi nào có thể hoạt động thể chất trở lại?

7. Những biến chứng nào có thể xảy ra? Tôi nên làm gì để ngăn ngừa?

8. Những điều gì cần tránh khi điều trị giãn dây chằng?

Giãn dây chằng đầu gối gây đau đớn, sưng, bầm, khớp lỏng lẻo và giảm phạm vi chuyển động. Tốt nhất nên điều trị sớm và đúng cách để đảm bảo khắc phục nhanh tình trạng, hạn chế phát triển các biến chứng.