Bệnh Still

Bệnh Still là thuật ngữ y tế chỉ một loại viêm khớp gây sốt, phát ban, viêm đau khớp, đôi khi ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng. Bệnh được chẩn đoán lần đầu ở trẻ em, được gọi là viêm khớp tự phát ở trẻ vị thành niên khởi phát toàn thân (SJIA).

SJIA là một loại đặc biệt của viêm khớp tự phát ở trẻ vị thành niên (JIA) - một nhóm bệnh viêm khớp ảnh hưởng đến trẻ em. Khi xảy ra ở người lớn, bệnh Still được gọi là bệnh Still khởi phát ở người trưởng thành (AOSD).

Bệnh Still có xu hướng làm hỏng khớp, đặc biệt là khớp cổ tay. Không có cách để điều trị cho tình trạng này. Tuy nhiên dùng thuốc kết hợp lối sống lành mạnh có thể kiểm soát các triệu chứng, giảm viêm và đau.

Dựa trên đối tượng bị ảnh hưởng, bệnh Still được phân thành 2 dạng sau:

• Viêm khớp tự phát ở trẻ vị thành niên khởi phát toàn thân (SJIA)

SJIA trước đây được gọi là viêm khớp dạng thấp thiếu niên khởi phát toàn thân hoặc bệnh Still. Đây là một loại viêm khớp tự phát ở trẻ vị thành niên (JIA).

Ngoài viêm khớp, bệnh có những biểu hiện ngoài khớp như phát ban do thấp khớp, sốt cao, hạch to, gan và lách to, thiếu máu. Một số trường hợp khác còn có dấu hiệu viêm ngoài màng tim, viêm màng phổi, viêm phúc mạc và viêm mô cơ tim.

• Bệnh Still khởi phát ở người trưởng thành (AOSD)

AOSD là một tình trạng viêm khớp có thể gây kiệt sức và sưng khớp, hạch bạch huyết, mô và các cơ quan. Bệnh Still khởi phát ở người trưởng thành hiếm gặp hơn so với bệnh Still ở trẻ em.

Bệnh thường gây sốt cao, đau khớp và phát ban màu cá hồi. Những người bị AOSD sẽ trải qua những đợt bùng phát và thuyên giảm, xuất hiện và biến mất đột ngột.

Đối với một số người, AOSD chỉ có một đợt bùng phát và không bao giờ quay trở lại. Các trường hợp khác có các triệu chứng tái phát nhiều năm sau đó hoặc tái phát nhiều lần trong một tháng.

Những người mắc bệnh Still khởi phát ở người trưởng thành thường trải qua một trong hai kiểu bệnh gồm:

• Suy nhược của sốt kèm theo đau và có những triệu chứng toàn thân khác.
• Một tình trạng ít tích cực hơn với viêm khớp và đau khớp mãn tính là những triệu chứng chính.

Nguyên nhân gây ra bệnh Still vẫn chưa được biết rõ. Tuy nhiên một số nghiên cứu cho thấy, bệnh có thể được kích hoạt do nhiễm trùng virus hoặc vi khuẩn.

Một số nghiên cứu khác cho thấy, bệnh Still có các đặc điểm của một bệnh lý tự miễn dịch. Bệnh xảy ra khi hệ thống miễn dịch tấn công vào mô đang hoạt động khỏe mạnh trong cơ thể.

Đối với bệnh Still, tuổi tác chính là yếu tố rủi ro chính. Bệnh thường xảy ra ở những người có độ tuổi từ 15 đến 25 tuổi và từ 36 đến 46 tuổi. Nguy cơ mắc bệnh ở nam và nữ là như nhau.

Bệnh Still gây ra những triệu chứng toàn thân nghiêm trọng ở cả người lớn và trẻ em. Dưới đây là những triệu chứng phổ biến nhất:

• Sốt: Bệnh Still gây sốt cao kéo dài 1 tuần hoặc hơn. Những đợt sốt xảy ra ít nhất 1 - 2 lần mỗi ngày, thường bắt đầu vào buổi chiều và đầu giờ tối. Giữa những cơn sốt, nhiệt độ của cơ thể sẽ trở lại bình thường.
• Phát ban: Phát ban trên thân, cánh tay hoặc/ và chân, ban có màu cá hồi, thường đi kèm với sốt. Phát ban thường chỉ xảy ra trong thời gian sốt, ảnh hưởng đến những bộ phận khác nhau của cơ thể với các đợt sốt.
• Viêm đau khớp: Các khớp viêm, đau, sưng và cứng. Tất cả các khớp đều có thể bị ảnh hưởng nhưng thường gặp nhất ở cổ tay và đầu gối. Bệnh Still ở trẻ em có thể gây viêm khớp ở cột sống, hàm và khớp hông
• Đau cơ: Đau cơ xuất hiện trong những đợt sốt. Triệu chứng này thường nghiêm trọng làm gián đoạn những hoạt động thường ngày.

Những triệu chứng hiếm gặp hơn:

• Gan hoặc lá lách to
• Viêm phổi
• Viêm màng ngoài tim
• Viêm phúc mạc
• Viêm mô cơ tim
• Đau bụng và sưng tấy
• Đau khi thở
• Giảm cân không rõ nguyên nhân.

Không có xét nghiệm đơn lẻ nào có khả năng xác định bệnh Still. Tuy nhiên chẩn đoán lâm sàng gồm kiểm tra các triệu chứng và bệnh sử có thể giúp phát hiện nhanh tình trạng.

Để loại bỏ những nguyên nhân có thể gây phát ban và viêm khớp khác, người bệnh được chỉ định xét nghiệm máu. Xét nghiệm này giúp tìm kiếm dấu hiệu viêm khớp, loại bỏ một số nguyên nhân khác như viêm khớp dạng thấp và bệnh Lupus ban đỏ hệ thống.

Ngoài ra người bệnh cũng được xét nghiệm hình ảnh đánh giá mức độ thiệt hại do bệnh Still. Những xét nghiệm thường được chỉ định gồm:

• Chụp X-quang: Chụp X-quang có thể cho thấy mức độ tổn thương khớp do viêm khớp gây ra. Kỹ thuật này cũng giúp kiểm tra xem liệu bệnh Still có làm ảnh hưởng đến phổi hay chưa.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Chụp MRI cung cấp hình ảnh chi tiết của mô mềm, giúp đánh giá chi tiết các tổn thương.

Chẩn đoán bệnh still dựa trên tiêu chí Yamaguchi yêu cầu ít nhất 5 tính năng. Trong đó có ít nhất 2 trong số 5 tính năng là tiêu chí chẩn đoán chính.

Bệnh Still gây viêm khớp và các cơ quan. Điều này có thể dẫn đến những biến chứng dưới đây:

• Hỏng khớp do viêm mãn tính, thường ảnh hưởng đến cổ tay và đầu gối
• Viêm tim
• Chất lỏng dư thừa xung quanh phổi dẫn đến khó hít thở sâu
• Hội chứng kích hoạt đại thực bào (MAS). Biến chứng này xảy ra khi hệ thống miễn dịch hoạt động quá mức. MAS rất hiếm nhưng có khả năng gây tử vong. Những người mắc hội chứng kích hoạt đại trực bào thường có mức chất béo trung tính cực cao, số lượng tế bào thấp và chức năng gan bất thường.

Không có cách điều trị bệnh Still. Tuy nhiên thuốc men và lối sống lành mạnh có thể giúp kiểm soát triệu chứng, giảm bớt các biến chứng và làm chậm tiến triển của bệnh.

1. Thuốc

Bệnh nhân thường được chỉ định một số loại thuốc để kiểm soát bệnh Still và các triệu chứng liên quan.

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID)

Điều trị sớm thường bao gồm việc dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAID), chẳng hạn như Ibuprofen và Naproxen. Thuốc có tác dụng ngăn ngừa và trị viêm, giảm đau, hạ sốt.

NSAID mang đến hiệu quả cao cho người lớn. Đối với trẻ em bị SJIA, cần cân nhắc kỹ lưỡng trước khi sử dụng Ibuprofen hoặc Naproxen vì nguy cơ nhiễm độc cao so với những loại NSAID khác.

• Corticosteroid

Corticosteroid như prednisone thường được chỉ định cho những trường hợp không đáp ứng tốt với thuốc chống viêm không steroid. Đây là một chất chống viêm mạnh, có tác dụng trị viêm, giảm đau và ức chế hệ miễn dịch.

Trong điều trị bệnh Still, Corticosteroid giúp giảm viêm, sưng và đau khớp. Đồng thời giảm phản ứng quá mức của hệ miễn dịch, ngăn tổn thương thêm.

Thuốc Corticosteroid thường mang đến hiệu quả nhanh chóng. Tuy nhiên thuốc này chỉ được dùng ngắn hạn để tránh những tác dụng phụ nghiêm trọng.

• Thuốc ức chế miễn dịch

Khi bệnh Still gây ra những triệu chứng kéo dài, thuốc ức chế miễn dịch sẽ được chỉ định, thường bao gồm Methotrexate và Hydroxychloroquine. Thuốc có tác dụng làm giảm phản ứng viêm của hệ thống miễn dịch. Từ đó kiểm soát triệu chứng, ngăn bệnh Still tiến triển và gây ra những tổn thương nghiêm trọng hơn.

Các thuốc ức chế miễn dịch có thể được dùng kéo dài để điều trị, giảm liều lượng và tác dụng phụ của Corticosteroid. Một số trường hợp được dùng thuốc Methotrexate (Trexall) kết hợp với Prednisone liều thấp.

• Thuốc sinh học

Thuốc sinh học như infliximab (Remiacade), etanercept (Enbrel), adalimumab (Humira) và Tocilizumab (Actemra) được dùng để điều trị một số bệnh tự miễn, trong đó có bệnh Still.

Một số nghiên cứu cho thấy bệnh Still liên quan đến những chất gây viêm như protein cytokine, interleukin. Trong quá trình điều trị, việc sử dụng thuốc sinh học có thể giúp làm giảm phản ứng viêm của hệ thống miễn dịch. Đồng thời kiểm soát các triệu chứng liên quan đến bệnh tự miễn. Thuốc này thường được dùng ở dạng thuốc tiêm.

2. Biện pháp chăm sóc tại nhà

Thay đổi lối sống và áp dụng những biện pháp chăm sóc tại nhà có thể giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh Still.

• Kiểm soát căng thẳng

Căng thẳng quá mức có thể kích hoạt đợt bùng phát của bệnh Still và làm nặng hơn các triệu chứng. Tốt nhất nên giữ tinh thần thoải mái, nghỉ ngơi đầy đủ. Thực hiện các kỹ thuật thư giãn như thiền định và yoga nếu có căng thẳng.

• Tập thể dục thường xuyên

Người bệnh được khuyên hoạt động thể chất và tập thể dục thường xuyên. Những bài tập có thể giúp giảm cứng khớp, duy trì sự linh hoạt, phạm vi chuyển động và chức năng vận động.

Ngoài ra việc tập thể dục thường xuyên còn giúp xây dựng cơ bắp, hỗ trợ giảm đau khớp và cải thiện sức khỏe tổng thể của người bệnh.

• Chườm ấm

Chườm ấm có thể giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh Still. Đặt túi chườm ấm hoặc miếng gạc ấm lên các khớp ảnh hưởng giúp thư giãn khớp xương, làm dịu nhanh cơn đau và giảm cứng khớp.

Chườm ấm cũng giúp tăng lưu máu tại chỗ, tạo điều kiện cho các khớp và mô tổn thương lành lại. Biện pháp này nên được thực hiện 20 phút, vài lần mỗi ngày.

• Tắm nước ấm

Tắm nước ấm giúp thư giãn toàn thân, giảm đau, sưng và cứng khớp do viêm khớp. Biện pháp này cũng giúp giảm đau nhức cơ bắp, cải thiện tâm trạng và giấc ngủ.

• Chườm lạnh

Đặt túi nước đá lên các khớp ảnh hưởng có thể giúp giảm đau, viêm và sưng khớp. Chườm lạnh nên được thực hiện tối đa 20 phút, 2 - 3 lần trong ngày.

• Xây dựng chế độ ăn uống phù hợp

Hãy ăn một chế độ ăn uống lành mạnh, nhiều rau xanh, các loại rau củ quả, trứng... để tăng cường bổ sung vitamin A, C, D, chống chống oxy hóa, canxi và những khoáng chất khác. Những thành phần dinh dưỡng này (đặc biệt là canxi) có thể cải thiện các triệu chứng của viêm khớp, ngăn ngừa hỏng khớp do bệnh Still.

Ngoài ra người bệnh được khuyên tăng cường bổ sung axit béo omega-3 từ các loại cá và hạnh nhân. Thành phần dinh dưỡng này có đặc tính chống viêm và giảm đau, giúp làm dịu sưng viêm, giảm đau, giảm cứng khớp và ngăn làm hỏng các khớp ảnh hưởng.

Nếu đang dùng Prednisone liều cao, bác sĩ có thể hướng dẫn bổ sung thêm canxi và vitamin D dạng viên hoặc từ chế độ ăn uống. Các thành phần này sẽ giúp ngăn ngừa loãng xương do thuốc.

Không có cách ngăn chặn bệnh Still. Tuy nhiên việc ngăn ngừa nhiễm trùng có thể giảm khả năng bùng phát bệnh.

• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn.
• Tránh tiếp xúc với nguồn lây nhiễm.
• Mang khẩu trang khi đến nơi công cộng.
• Điều trị sớm và tích cực khi có nhiễm trùng.

Ngay khi bùng phát bệnh Still, người bệnh nên thăm khám và điều trị theo chỉ định của bác sĩ. Sử dụng thuốc có thể kiểm soát triệu chứng và hạn chế những biến chứng của bệnh.

1. Các triệu chứng của tôi xảy ra do đâu?

2. Phương pháp nào giúp kiểm soát nhanh tình trạng?

3. Tình trạng của tôi là tạm thời hay mãn tính?

4. Có những tác dụng phụ nào khi dùng thuốc điều trị?

5. Những lựa chọn thay thế cho phương pháp điều trị đang được đề xuất là gì?

6. Tôi có những tình trạng sức khỏe khác, làm cách nào để kiểm soát đồng thời các tình trạng?

7. Có những hạn chế nào tôi cần tuân theo không?

Bệnh Still có những triệu chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến các khớp, da và các cơ quan nội tạng. Mặc dù không có phương pháp điều trị nhưng việc can thiệp đúng cách sẽ giúp giảm triệu chứng, kiểm soát bệnh và ngăn ngừa biến chứng. Tham khảo ý kiến bác sĩ ngay khi có những triệu chứng bất thường.