Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Xương khớp Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Hẹp ống sống thắt lưng là tình trạng ống xương sống nơi dây thần kinh và tủy sống đi qua bị thu hẹp. Hậu quả là khiến các dây thần kinh bị chèn ép quá mức dẫn đến đau nhức, co rút cơ, yếu chi…

Hẹp ống sống thắt lưng là bệnh gì?

Hẹp ống sống thắt lưng là một tình trạng mà trong đó khoảng không bên trong ống sống tại vùng thắt lưng bị thu hẹp lại, gây áp lực lên dây thần kinh đi qua khu vực này. Điều này có thể dẫn đến đau, tê, yếu cơ, xuất hiện cảm giác bất thường ở chân, hông, hoặc vùng xương chậu.

Bệnh xảy ra do nhiều nguyên nhân như thoái hóa cột sống, các bệnh lý liên quan đến xương như xơ hóa khớp và gai xương, cũng như các tình trạng viêm và tổn thương.

Các triệu chứng của hẹp ống sống vùng thắt lưng có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ và vị trí chính xác của sự hẹp ống sống. Điều trị có thể bao gồm các phương pháp không phẫu thuật như vật lý trị liệu, thuốc giảm đau và tiêm steroid. Hoặc trong trường hợp nghiêm trọng hơn, phẫu thuật có thể được khuyến cáo để giảm áp lực lên dây thần kinh và cải thiện chức năng.

Cơ chế bệnh sinh và phân loại hẹp ống sống thắt lưng

Các chuyên gia cho biết, cơ chế bệnh sinh của chứng hẹp ống sống thắt lưng là tình trạng thoái hóa cột sống dần theo thời gian do có liên quan đến các yếu tố chính sau:

Do sự thu hẹp của các ống tủy và rễ thần kinh;
Do sự dày và cứng của dây chằng vàng;
Do sự nở rộng của mặt khớp;
Do sự phát triển quá mức của xương và các gai xương;
Do tổn thương thoái hóa đĩa đệm;

Dựa vào các yếu tố trên và vị trí tổn thương, y học phân chia căn bện này làm 3 dạng chính gồm:

Hẹp ống sống dạng trung tâm: Thường xảy ra do các yếu tố như thoát vị đĩa đệm, dày dây chằng vàng hoặc do gai xương phát triển bất thường.
Hẹp lỗ liên hợp: Do hiện tượng thoát vị ngách bên, gãy phần liên cuống hoặc tăng sinh mô sụn.
Hẹp ngách bên: Xảy ra do tình trạng thoát vị ngoài lỗ liên hợp trượt đốt sống.

Nguyên nhân gây hẹp ống sống thắt lưng

Hẹp ống sống thắt lưng có rất nhiều nguyên nhân gây ra như:

Gai xương: Sự phát triển của các gai xương bên trong ống sống, kích thước lớn chèn ép vào tủy sống khiến cho ống sống dần bị thu hẹp mà phát sinh thành bệnh.
Thoái hóa: Một số trường hợp bị thoái hóa dây chằng cột sống, phổ biến nhất là dây chằng dọc sau và dây chằng vàng. Lúc này, dây chằng thường dày hơn và làm hẹp lòng ống sống. Cuối cùng gây ra hẹp ống sống vùng thắt lưng.
Viêm khớp: Những người bị viêm khớp cột sống thường có nguy cơ cao bị hẹp ống sống. Vì tình trạng viêm lúc này sẽ phình to lên so với bình thường khiến các khớp xương chèn ép vào trong, dẫn đến thu hẹp ống sống.
Thoát vị đĩa đệm: Đặc điểm chung của những người bị thoát vị đĩa đệm là có khối nhân nhầy phình to lên hoặc thoát khỏi vị trí ban đầu. Khi đĩa đệm có kích thước lớn sẽ khiến cho đường kính trước và sau của ống sống bị nhỏ lại.
Chấn thương: Người đã từng bị chấn thương cột sống hoặc trải qua phẫu thuật cột sống sẽ có nguy cơ mắc chứng hẹp ống sống lưng.
Bẩm sinh: Một số ít trường hợp người trẻ tuổi mắc bệnh hẹp ống sống thắt lưng là do yếu tố bẩm sinh. Những người này từ khi sinh ra đã có cấu trúc ống sống bất thường, hẹp hơn so với người khỏe mạnh bình thường.
Một số nguyên nhân khác: Có thể kể đến một số chứng bệnh về xương khớp khác gây ra hẹp ống sống thắt lưng như u cột sống, bệnh Paget, u tủy sống…

Các triệu chứng của hẹp ống sống thắt lưng

Chứng hẹp ống sống thắt lưng có diễn tiến khá chậm, kéo dài dai dẳng trong nhiều năm liền. Ban đầu chỉ là những tổn thương nhẹ gây giảm đàn hồi, chiều cao đĩa đệm, sau đó gây lồi nhân nhầy, thoát vị dịch nhầy vào trong ống sống. Tiếp theo là hình thành gai xương, dây chằng dày lên…

Tất cả các yếu tố này đều góp phần vào quá trình tiến triển từ từ của hẹp ống sống thắt lưng, làm phát sinh sưng viêm, chèn ép dây thần kinh và gây ra hàng loạt các triệu chứng như:

Đau lưng: Người bệnh hẹp ống sống thắt lưng sẽ chịu những cơn đau nhức từ nhẹ đến nặng, khu trú và âm ỉ tại thắt lưng, sau đó lan xuống mông, đùi và chân, kèm theo cảm giác nóng rát. Một vài trường hợp còn kèm theo đau thần kinh tọa.
Chuột rút, tê yếu chân: Đây là những dấu hiệu của hiện tượng các rễ dây thần kinh sống hoặc tủy sống bị chèn ép, thiếu hụt chức năng thần kinh gây chuột rút, tê bì, ngứa ran, yếu một bên cánh tay hoặc chân, kèm theo các vấn đề về mất kiểm soát chức năng bàng quang, cơ ruột.
Dị cảm: Hẹp ống sống thắt lưng chèn ép lên các rễ thần kinh cuối của tủy sống dẫn đến hội chứng chùm đuôi ngựa và thiếu hụt chức năng thần kinh. Lúc này, người bệnh sẽ mất đi cảm giác tại vùng dưới gây mất kiểm soát việc tiểu tiện, mất cảm giác chi dưới…

Nhìn chung, các triệu chứng hẹp ống sống thắt lưng thường xuất hiện đột ngột, tức thì nhưng cũng biến mất nhanh do cơ chế của chúng là tiến triển trong thời gian dài. Càng hoạt động nhiều, quá sức, đứng yên một chỗ hoặc di chuyển nhiều càng khiến các triệu chứng nghiêm trọng hơn.

Hẹp ống sống thắt lưng có nguy hiểm không?

Hẹp ống sống thắt lưng không phải là tình trạng nguy hiểm cấp tính. Nhưng nếu không được điều trị, nó có thể gây ra nhiều khó khăn và ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Các triệu chứng như đau, tê, yếu cơ có thể làm giảm khả năng vận động và hoạt động hàng ngày của người bệnh.

Biến chứng nguy hiểm hơn:

Rối loạn chức năng bàng quang hoặc ruột: Áp lực lên các dây thần kinh có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát bàng quang và ruột.
Tê liệt: Trong trường hợp hiếm, áp lực kéo dài và nghiêm trọng lên dây thần kinh có thể dẫn đến suy giảm chức năng thần kinh nghiêm trọng, dẫn đến tê liệt.
Mất cảm giác hoặc suy giảm chức năng thần kinh: Khi dây thần kinh bị chèn ép liên tục không được giải quyết, điều này có thể dẫn đến tổn thương thần kinh lâu dài.

Do đó, việc phát hiện và điều trị sớm là rất quan trọng. Các bác sĩ có thể khuyên dùng các biện pháp điều trị không phẫu thuật hoặc phẫu thuật tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và phản ứng của bệnh nhân với các phương pháp điều trị ban đầu.

Biện pháp chẩn đoán hẹp ống sống thắt lưng

Các chẩn đoán được đưa ra nhằm xác định chính xác nguyên nhân và mức độ bệnh lý, từ đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp. Việc chẩn đoán chủ yếu dựa vào kiểm tra bệnh sử, thăm khám thực thể lâm sàng, đánh giá triệu chứng và thông qua các kết quả xét nghiệm.

Đồng thời, kết hợp các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như:

Chụp X – quang: Các tia xạ X quang có khả năng xuyên thấu qua cơ thể và tạo ra hình ảnh chân thực nhất về cấu trúc, hình dạng các trục của cột sống, đường viền các khớp. Nhờ đó dễ dàng phát hiện các tổn thương, mức độ hẹp ống sống, phát hiện dấu hiệu nứt hoặc trượt đốt sống.
Chụp CT scanner hoặc CAT scanner: Kỹ thuật này giúp tạo ra hình ảnh chân thực và chi tiết nhờ kết hợp nhiều phim X quang với nhau. Giúp dễ dàng đánh giá hình dạng, kích thước của ống sống, cấu trúc cột sống cũng như các chi tiết giải phẫu học của xương. Thông qua đó đánh giá mức độ thu hẹp của ống sống, bề mặt cuống cung, kích thước gai xương, mức độ phì đại bản sống và đo đường kính ống sống (10 < D < 13mm là hẹp tương đối, D < 10mm là hẹp tuyệt đối).
Chụp MRI: Đây là kỹ thuật chẩn đoán hiện đại giúp tạo ra hình ảnh chi tiết cấu trúc xương khớp thông qua năng lượng từ tính kết hợp công nghệ máy tính. Hình ảnh này cho phép nhận diện sự thoái hóa, chèn ép của rễ thần kinh, tủy sống, dây chằng, mỡ ngoài màng cứng, khoang dưới nhện, phát hiện sự xuất hiện và phì đại của khối u…
Làm tủy đồ: Người bệnh sẽ được tiêm thuốc cản quang vào trong khoang dịch não tủy nhằm quan sát hình dạng các dây thần kinh, tủy sống và những vùng xung quanh.

Dựa vào các kiểm tra xét nghiệm trên, bác sĩ sẽ tiến hành chẩn đoán phân biệt trước khi đưa ra chẩn đoán chính xác về bệnh hẹp ống sống thắt lưng, cụ thể:

Thoát vị đĩa đệm trung tâm
Trượt đốt sống do thoái hóa
Viêm màng nhện
Gãy cột sống do chấn thương
U chùm đuôi ngựa
Áp xe ngoài màng cứng
…

Tổng hợp các phương pháp điều trị hẹp ống sống thắt lưng

Hẹp ống sống thắt lưng là bệnh lý mãn tính có liên quan chính đến tiến trình lão hóa tự nhiên của cơ thể nên rất khó để điều bệnh dứt điểm. Việc can thiệp điều trị nhằm mục đích kiểm soát triệu chứng, phục hồi chức năng và bảo tồn cấu trúc tự nhiên của cột sống.

Dưới đây là các biện pháp được áp dụng phổ biến trong các phác đồ điều trị hiện đại.

1. Vật lý trị liệu

Đây là phương pháp điều trị bảo tồn không dùng thuốc được chỉ định áp dụng đầu tiên để đánh giá mức độ đáp ứng điều trị và hạn chế tác dụng phụ gây hại cho sức khỏe. Biện pháp này chủ yếu tập trung vào việc vận động bài bản, khoa học để kích thích cơ chế giảm đau, tự phục hồi tổn thương của cơ thể, làm giảm các triệu chứng bệnh.

Việc tập luyện thường được theo dõi bởi chuyên gia vật lý trị liệu, tập trung vào các bài tập tác động tích cực vào cột sống, tăng sự linh hoạt và độ bền. Đồng thời, phòng ngừa tình trạng yếu cơ, teo cơ, lấy lại khả năng cử động bình thường, duy trì các sinh hoạt hàng ngày.

Một liệu trình vật lý trị liệu thường kéo dài khoảng 4 – 6 tuần tùy theo mức độ đáp ứng.

2. Điều trị bằng thuốc

Để tăng hiệu quả điều trị, bác sĩ sẽ kê toa đơn thuốc hẹp ống sống thắt lưng với liều lượng phù hợp. Tùy theo từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ chỉ định dùng đúng thuốc:

Thuốc giảm đau: Các loại phổ biến là Acetaminophen (Tylenol), Tramadol… có khả giảm đau hiệu quả nhờ cơ chế tác động trực tiếp đến hệ thống dây thần kinh trung ương (gồm não bộ và tủy sống).
Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Loại thuốc này có tác dụng kháng viêm và hỗ trợ giảm đau hiệu quả. Một vài loại thường dùng như Aspirin, Ibuprofen, Naproxen, Diclofenac, Celecoxib…
Thuốc Opioid: Những cơn đau nặng được điều trị bằng nhóm thuốc Opioid nhằm giảm đau nhanh hơn. Thuốc này mang đến hiệu quả nhanh chóng nhưng cần dùng liều thấp và ngắn hạn.
Tiêm steroid: Để giảm nhanh triệu chứng sưng đau, người bệnh có thể được chỉ định tiêm steroid. Có 2 cách tiêm steroid gồm:
- Tiêm thấm steroid ngoài màng cứng. Cụ thể tiêm dung dịch corticosteroid + thuốc giảm đau vào trong khoang ngoài màng cứng của ống sống thắt lưng hoặc ống rễ thần kinh. Điều này có thể giúp xoa dịu sự phù nề và giảm đau.
- Tiêm steroid mặt khớp bằng cách đưa dung dịch corticoid trực tiếp vào mặt khớp bị đau nhức.
Các loại thuốc khác: Một số trường hợp cũng có thể được bác sĩ kê đơn sử dụng thuốc giãn cơ hoặc giảm đau thần kinh (như Gabapentin).

Lưu ý sử dụng thuốc đúng liều lượng, loại thuốc, tần suất và thời điểm sử dụng phù hợp để đạt hiệu quả điều trị cao và hạn chế tối đa tác dụng phụ gây hại cho sức khỏe.

3. Phẫu thuật

Chứng hẹp ống sống thắt lưng thường đáp ứng tốt với các biện pháp điều trị bảo tồn sau khoảng 3 – 6 tháng áp dụng. Nhưng nhiều trường hợp có ống sống bị hẹp nghiêm trọng, gây ra nhiều biến chứng và cần được phẫu thuật.

Phẫu thuật nhằm mục đích mở rộng không gian ống sống, giải phóng các dây thần kinh và tủy sống bị chèn ép. Đồng thời cho phép phục hồi các dây thần kinh, lấy lại sự hoạt động bình thường.

Một vài kỹ thuật phẫu thuật hẹp ống sống thắt lưng như:

Cắt bản sống nhưng không làm cứng khi không có bằng chứng mất vững;
Cắt bản sống và có làm cứng khi có bằng chứng mất vững;
Trường hợp hẹp ống sống có trượt sẽ phải cắt bản sống, giải phóng chèn ép rễ thần kinh kết hợp bắt vít chân cung, kết hợp xương sau bên;
Mở rộng lỗ liên hợp nhằm làm rộng lối ra của rễ thần kinh;
Cắt diện khớp trong nhằm loại bỏ một phần diện khớp bị sưng phù, phì đại nhằm tạo nhiều khoảng trống trong ống sống;
Kỹ thuật hàn xương liên thân sống thắt lưng lối trước (ALIF) bằng cách loại bỏ đĩa đệm thoái hóa phía sau lưng, xương phía sau của ống sống. Biện pháp này được tiến hành ở cả hai bên cột sống;
Kỹ thuật hàn xương liên thân sống thắt lưng qua lỗ liên hợp (TLIF) bằng đường mổ phía sau lưng để loại bỏ phần đĩa đệm bị thoái hóa. Sau đó, loại bỏ xương phía sau của ống sống nhằm kéo các dây thần kinh để tiếp cận đĩa đệm. Phương pháp thường chỉ được tiến hành ở một bên cột sống;

Hầu hết trường hợp sau phẫu thuật đều cho kết quả khả quan trong việc cải thiện triệu chứng đau nhức, tê bì và phục hồi nhanh chóng khả năng đi lại, sinh hoạt. Chú ý thực hiện chế độ chăm sóc thích hợp theo chỉ định của bác sĩ nhằm phòng ngừa các biến chứng hậu phẫu.

Hướng dẫn chăm sóc và phòng ngừa tái phát

Sau điều trị hẹp ống sống thắt lưng, người bệnh cần có kế hoạch chăm sóc sức khỏe để duy trì kết quả điều trị dài lâu và phòng ngừa bệnh tái phát.

Thay đổi các hoạt động: Tránh thực hiện các cử động làm tăng nặng thêm triệu chứng hẹp cột sống thắt lưng. Thay vào đó nên thực hiện các hoạt động giúp người bệnh cảm thấy thoải mái hơn như:
- Gập người về phía trước khi đi bộ hoặc dựa vào khung tập đi hoặc xe đẩy;
- Sử dụng xe đạp tại chỗ, hơi nghiêng người về phía tay lái;
- Ưu tiên sử dụng ghế ngồi có lưng tựa thay vì ghế thẳng;
Dùng dụng cụ hỗ trợ: Để hỗ trợ cải thiện triệu chứng, bạn có thể tham khảo bác sĩ để sử dụng các dụng cụ như nẹp cổ, nẹp lưng để cố định cột sống thắt lưng, tránh gây đau nhức khi di chuyển.
Dinh dưỡng: Người bệnh hẹp ống sống thắt lưng cần tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất cần thiết cho xương khớp từ rau xanh, củ quả, trái cây, các loại hải sản, cá béo, đậu, hạt, ngũ cốc… Tránh sử dụng thực phẩm chế biến chiên xào nhiều dầu mỡ, nêm nếm nhiều đường, muối, các chất kích thích…
Duy trì cân nặng ổn định: Điều này giúp giảm nguy cơ đau thắt lưng, mắc các bệnh cột sống, trong đó có hẹp ống ống.
Nghỉ ngơi khoa học: Thực hiện lối sống lành mạnh, ngủ nghỉ đúng giờ, đủ giấc, tránh thức khuya, tránh stress, căng thẳng kéo dài vì sẽ càng làm tăng nguy cơ thoái hóa xương sớm.
Tập thể dục thường xuyên: Vận động và rèn luyện thể chất là cách tốt nhất để nâng cao sức khỏe toàn diện và giảm nguy cơ tái phát hẹp ống sống thắt lưng. Mỗi ngày chỉ cần dành 30 phút để tập luyện các bộ môn đơn giản như đi bộ, yoga, chạy bộ, đạp xe… là đã đủ để bạn có một hệ xương khớp chắc khỏe.
Từ bỏ các thói quen xấu: Bỏ thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia và dùng các chất kích thích… để làm chậm quá trình lão hóa và tiến triển các bệnh lý ở cột sống.
Thăm khám sức khỏe định kỳ: Để theo dõi tiến triển của bệnh sau điều trị cũng như sớm phát hiện các bất thường (nếu có), bạn cần chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ tại các bệnh viện chuyên khoa.

Nên chữa bệnh hẹp ống sống thắt lưng ở đâu?

Chọn lựa đúng nơi chữa trị hẹp ống sống thắt lưng chính là một trong những yếu tố quan trọng quyết định kết quả điều trị. Dưới đây là một số địa chỉ uy tín bạn có thể chọn lựa:

Tại TP Hồ Chí Minh

Bệnh viện Chợ Rẫy;
Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình TPHCM;
Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM (Cơ sở 1);
Phòng khám Đa khoa Quốc tế EXSON;
…

Tại Hà Nội

Bệnh viện Quân Đội 108;
Bệnh viện Đại học Hà Nội;
Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức;
Bệnh viện Bạch Mai;
…

Bệnh hẹp ống sống thắt lưng cần được điều trị sớm để tránh những biến chứng nguy hiểm. Do đó ngay khi có dấu hiệu bất thường, hãy tiến hành thăm khám và tuân thủ những chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.