Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Thoát vị đĩa đệm Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh là một trong những hệ lụy đáng lo ngại của căn bệnh này. Nếu chủ quan lơ là trong việc điều trị có thể kéo theo hàng loạt các biến chứng khác như teo cơ, liệt chi, tàn phế vĩnh viễn…

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh là gì?

Thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh là tình trạng khối nhân nhầy (phần nằm giữa đĩa đệm) bị trượt hoặc thoát khỏi bao xơ (lớp bọc bên ngoài nhân), sau đó chèn lên các rễ dây thần kinh, thậm chí tủy sống.

Bệnh thường xảy ra ở những người đang trong độ tuổi lao động từ 35 – 45 hoặc người cao tuổi. Tùy theo vị trí tổn thương, bệnh được phân thành nhiều dạng, với 2 dạng phổ biến nhất là: Thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh cổ và thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh tọa.

Nguyên nhân

Theo các chuyên gia xương khớp, sự chèn ép tạo áp lực lên các dây thần kinh xảy ra do nhiều nguyên nhân. Có thể kể đến một số nguyên nhân phổ biến như:

Vận động sai tư thế như đi, đứng, ngồi, nằm, khuân vác vật nặng…;
Thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết cho hệ xương khớp nói chung như canxi, vitamin D, magie, sắt, kẽm…;
Thừa cân, béo phì;
Thói quen sinh hoạt kém khoa học như nghiện rượu bia, thuốc lá, thường xuyên thức khuya…
Chấn thương, va chạm mạnh do tai nạn giao thông;
Bị thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh do liên quan đến yếu tố bẩm sinh, gen di truyền hoặc ảnh hưởng từ các bệnh lý xương khớp khác…

Dấu hiệu nhận biết

Bệnh thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh thường có diễn tiến chậm, âm thầm và chỉ bộc phát khi ở giai đoạn nghiêm trọng. Vì trong thời gian đầu, các triệu chứng của bệnh thường khá mờ nhạt và khó để nhận biết.

Một vài triệu chứng thường gặp khi mắc bệnh lý này như:

Đau nhức dữ dội: Ban đầu khởi phát từ cột sống cổ hoặc lưng, nhưng sau đó nhanh chóng lan rộng sang các cơ quan khác, nhất là tứ chi. Người bệnh có thể đau khi cử động hoặc đau dữ dội từng cơn dù không vận động. Tính chất và mức độ cơn đau ở từng người là khác nhau.
Cảm giác tê bì, ngứa ran: Các rễ dây thần kinh bị chèn ép quá mức gây rối loạn cảm giác, kèm theo đó là các triệu chứng tê bì, ngứa ngáy ở bàn tay, bàn chân, mỏi cổ vai gáy dai dẳng.
Bị yếu cơ: Suy giảm chức năng dây thần kinh lâu ngày dẫn đến các rối loạn vận động như yếu cơ, teo cơ hoặc liệt cơ.

Thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh có nguy hiểm không?

Trong cấu trúc cột sống, khối nhân nhầy có nhiệm vụ tạo điểm tựa, giúp đĩa đệm cột sống cử động linh hoạt, phân tán và giảm áp lực giữa các đốt sống. Đồng thời giảm thiểu tối đa tổn thương khi có chấn động mạnh.

Tuy nhiên, nếu đĩa đệm bị thoát vị nghiêm trọng, nhân nhầy sẽ chèn ép các rễ dây thần kinh đi qua và gây ra những biến chứng sau:

Suy nhược thể chất và tinh thần do đau nhức dữ dội
Rối loạn đại tiểu tiện (mất khả năng kiểm soát ruột và bàng quang)
Giảm chức năng vận động
Teo cơ
Bại liệt, tàn phế

Các phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh

Mức độ chèn ép dây thần kinh ở những người bị thoát vị đĩa đệm là khác nhau, từ nhẹ đến nặng. Tùy theo từng trường hợp cụ thể mà bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp nhất.

1. Các biện pháp giảm đau

Những cơn đau thoát vị đĩa đệm bị chèn ép dây thần kinh rất dữ dội, dồn dập từng cơn khiến người bệnh mất khả năng vận động tạm thời. Do đó, trước tiên cần thực hiện bước giảm đau giúp xoa dịu cảm giác đau nhức, khó chịu và phục hồi khả năng vận động cho người bệnh.

Tham khảo áp dụng một số cách giảm đau sau:

Chườm nóng: Nhiệt nóng giúp giãn cơ, giãn cách mạch máu, tăng cường lưu thông máu đến khu vực đĩa đệm bị tổn thương. Vừa giúp xoa dịu cơn đau nhanh chóng tức thì mà còn thúc đẩy quá trình mang dưỡng chất đến nuôi dưỡng bộ phận này, góp phần ngăn chặn khởi phát biến chứng. Lưu ý không chườm lên vùng da có vết thương hở, chảy máu.
Nghỉ ngơi: Khi cơn đau, sưng viêm bùng phát, tốt nhất bạn nên ngưng hết mọi công việc, dành ít nhất 1- 2 ngày để nghỉ ngơi, giảm đau và thư giãn cột sống bị tổn thương. Tuy nhiên, không nên chỉ nằm yên một chỗ quá lâu vì có thể dẫn đến co cứng khớp, ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng vận động.
Dùng thuốc giảm đau không kê đơn tại nhà: Thuốc giảm đau đem lại hiệu quả nhanh chóng, tức thì. Bạn có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau không kê đơn đối với những cơn đau nhẹ và trung bình. Một số loại thường dùng như:
- Thuốc giảm đau: Acetaminophen (điển hình là Tylenol), Naproxen sodium (điển hình như Aleve); Ibuprofen (điển hình như Motrin IB, Advil).
- Thuốc giảm đau Opioid: Nhóm thuốc Opioid có tác dụng giảm đau dành cho những trường hợp nặng hơn, thường dùng là Opioid hoặc Codein, có thể kết hợp thêm oxycodone – acetaminophen (như Roxicet, Percocet)… Tuy nhiên, tránh lạm dụng vì có thể gây ra nhiều tác dụng phụ khó lường.

2. Điều trị bằng thuốc

Ngoài giảm đau, người bệnh thoát vị đĩa đệm do chèn dây thần kinh mức độ nặng hơn sẽ được chỉ định phác đồ dùng thuốc dựa theo các triệu chứng cụ thể. Một số loại thuốc chữa thoát vị đĩa đệm thường dùng như:

Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): Hỗ trợ chống viêm, giảm nhanh chóng các cơn đau ngoại vi, đau nhức nhiều kèm theo sưng viêm. Nhóm thuốc này thường chứa các thành phần như Meloxicam, Celecoxib, Diclofenac, Etoricoxib, Piroxicam…
Thuốc giãn cơ: Giảm đau bằng thuốc giãn cơ cũng đem lại hiệu quả rõ rệt đối với bệnh nhân bị co thắt cơ.
Nhóm thuốc thần kinh: Các loại thuốc được sử dụng chủ yếu trong trường hợp này là vitamin nhóm B như B1, B6 và B12. Thuốc có tác dụng bổ máu, bổ thần kinh, tăng tuần hoàn máu và cải thiện chức năng vận động, phù hợp với những người bị thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh. Liều dùng khuyến cáo cơ bản như sau: vitamin B1 1.5mg/ ngày, B6 là 2mg/ ngày, B12 là 100 – 500mcg/ ngày…
Nhóm thuốc tiêm ngoài màng cứng: Hay còn gọi là thuốc tiêm Corticoid. Thuốc được tiêm trực tiếp vào xung quanh vị trí đĩa đệm bị tổn thương nhằm mục đích giảm đau, sưng viêm và giải phóng sự chèn ép của khối thoát vị lên các rễ dây thần kinh. Liệu pháp này chỉ áp dụng với những người bệnh mức độ nặng. Liều dùng 3 mũi/ đợt, mỗi đợt cách nhau ít nhất 7 ngày để đạt quả cao nhất và tránh tác dụng phụ.

Lưu ý: Dùng thuốc Tây đem lại hiệu quả nhanh chóng, nhưng tiềm ẩn tác dụng phụ nếu lạm dụng. Do vậy, hãy sử dụng thuốc có chừng mực, liều lượng phù hợp theo đúng chỉ định của bác sĩ.

3. Kết hợp vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phương pháp chữa trị không dùng thuốc được áp dụng phổ biến trong các phác đồ điều trị bệnh xương khớp nói chung và chứng thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh nói riêng. Tùy theo mức độ ảnh hưởng của bệnh mà bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các liệu pháp phù hợp. Tham khảo một vài dạng phổ biến dưới đây:

# Bài tập chữa thoát vị đĩa đệm

Một số bài tập chữa thoát vị đĩa đệm thường được chuyên gia y tế hướng dẫn thực hiện để cải thiện mức độ chèn dây thần kinh và phục hồi chức năng vận động như:

Các bài tập cho người bị thoát vị đĩa đệm cổ: Bài tập gập cổ, bài tập xoay cổ sang 2 bên, bài tập ngồi vặn mình, bài tập căng giãn cổ, bài tập đứng cúi gập người…
Các bài tập cho người bị thoát vị đĩa đệm lưng: Bài tập tư thế em bé, tư thế cây cầu, tư thế ôm tay bó gối, bài tập tư thế rắn hổ mang…
Bài tập nâng xà đơn: Bài tập này tạo ra lực vừa đủ để tác động tích cực, vừa giảm đau vừa tăng cường sức mạnh, sự dẻo dai cho cột sống. Tư thế tập chuẩn là nắm 2 tay chặt vào xà, hai tay mở rộng bằng vai, dùng hết lực tay kéo cơ thể lên theo phương thẳng đứng.

# Các dạng điện trị liệu

Có nhiều dạng điện trị liệu điều trị thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh hiệu quả như:

Sóng siêu âm: Tác động và làm rung tích cực tại các màng tế bào, thúc đẩy tuần hoàn máu, mang dinh dưỡng đến vị trí đĩa đệm bị tổn thương, giúp giảm đau, giảm sưng viêm.
Sóng ngắn: Cách này giúp thúc đẩy tuần hoàn máu mang dinh dưỡng đến nuôi các mô cơ sâu trong cơ thể, tại các vùng đĩa đệm bị tổn thương và loại bỏ viêm nhiễm.
Xung điện: Dòng xung điện với mức độ phù hợp có tác dụng ức chế quá trình dẫn truyền thần kinh lên não, giảm nhanh cơn đau và co thắt cơ, phù hợp với những người bị đau cấp tính.
Tia laser: Gây tê giảm đau và kích thích quá trình tái tạo các mô tế bào bị tổn thương, phục hồi chức năng vận động.

# Phương pháp Chiropractic

Chiropractic là phương pháp nắn chỉnh cơ học giúp đẩy xương khớp, đĩa đệm cột sống trở về đúng vị trí ban đầu, đồng thời giảm đau do sự chèn ép của các dây thần kinh.

Từ đó giúp phục hồi chức năng vận động của cơ thể, tăng độ đàn hồi và giãn cơ, dẻo dai các khớp. Phương pháp này cũng góp phần hỗ trợ điều chỉnh một số các bệnh lý khác trong cơ thể.

# Massage, xoa bóp trị liệu

Đây là phương pháp vật lý trị liệu dạng cơ học được áp dụng cực kỳ phổ biến trong điều trị thoát vị đĩa đệm. Cách này sử dụng các thủ thuật cơ học như xoa, day, ấn, bấm… để tác động lên các vị trí huyệt đạo cơ bản.

Xoa bóp trị liệu có tác dụng kích thích tuần hoàn máu và nuôi dưỡng, phục hồi cơ xương khớp, đĩa đệm bị tổn thương, giảm đau nhức.

# Cấy chỉ

Đây là phương pháp kết hợp giữa Y học cổ truyền và Y học hiện đại. Sử dụng chỉ tự tiêu dùng trong y tế cấy trực tiếp tại vùng da có đĩa đệm bị thoát vị và tổn thương.

Thực chất, phương pháp này được cải tiến từ châm cứu truyền thống, đem lại tác dụng giảm đau và phục hồi chức năng đĩa đệm, đoạn cột sống bị tổn thương.

# Dùng các dụng cụ hỗ trợ

Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều dụng cụ, thiết bị hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm nói chung, giúp ổn định và cân bằng áp lực đều lên toàn bộ cột sống. Nhờ đó giúp giảm đau và giảm thiểu tối đa sự chèn ép lên các dây thần kinh tủy sống.

Tùy từng trường hợp mà bạn có thể chọn sử dụng đai đeo thoát vị đĩa đệm hoặc giường nằm có gắn thiết bị kéo giãn cột sống…

Lưu ý: Vật lý trị liệu là tổng hợp các liệu pháp chữa bệnh không dùng thuốc nhưng tác động tích cực đến vị trí cột sống đĩa đệm bị tổn thương. Tuy nhiên, người bệnh chú ý không được tự ý thực hiện tại nhà, bắt buộc phải có sự hướng dẫn và theo dõi giám sát của chuyên gia. Vì thực hiện sai cách chỉ càng khiến tình trạng bệnh ngày càng nặng hơn.

4. Chữa bằng thuốc Nam dân gian

Y học dân gian từ xa xưa đến nay ghi nhận có rất nhiều bài thuốc mẹo sử dụng dược liệu tự nhiên để chữa chứng thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh. Cách chữa này được đánh giá hiệu quả khá tốt, lành tính, đơn giản dễ thực hiện.

Tuy nhiên, chỉ nên áp dụng cách này với mục đích hỗ trợ giảm đau nhức và ngăn chặn tiến triển của bệnh ngay trong giai đoạn đầu vừa khởi phát.

Lá lốt: Đây là thảo dược quý trong Đông y, có tính ấm và mùi thơm đặc trưng, tốt cho sức khỏe xương khớp, hỗ trợ giảm đau nhức do chứng thoát vị đĩa đệm chèn lên dây thần kinh hiệu quả. Bạn dùng vài nắm lá lốt tươi, rửa sạch, cắt nhỏ. Mang đi sao nóng với muối trong vòng 20 phút rồi cho vào túi vải. Chườm nóng bằng hỗn hợp này trong 15 – 20 phút, thực hiện mỗi ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.
Lá mật gấu: Chiết xuất từ lá mật gấu chứa thành phần hoạt chất Ursolic acid và β-sitosterol. Khoa học chứng minh các chất này có khả năng tiêu diệt hết các gốc tự do tấn công phá hủy xương khớp, đĩa đệm cột sống. Đồng thời giúp hỗ trợ giảm đau do thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh hiệu quả. Dùng lá mật gấu xay nhuyễn với nước, lọc qua rây lấy nước cốt, pha với bia và uống hết sau mỗi bữa ăn. Chỉ sau 10 ngày thực hiện sẽ đem lại kết quả cải thiện rõ rệt.
Xương rồng: Trong xương rồng chứa các hoạt chất có khả năng kháng viêm, chống khuẩn, đem lại tác dụng giảm đau phù hợp với những người bị đau nhức xương khớp nói chung và thoát vị đĩa đệm nói riêng. Dùng vài bẹ xương rồng tươi, loại bỏ gai, đập dập rồi trộn với muối, sao nóng cho vàng và mang đi chườm lên chỗ lưng bị đau nhức.

5. Can thiệp phẫu thuật

Trong những trường hợp bị thoát vị đĩa đệm khiến dây thần bị chèn ép nghiêm trọng, xuất hiện các biến chứng như tê liệt, rối loạn cảm giác hoặc mất khả năng vận động, bác sĩ sẽ cân nhắc và chỉ định cho người bệnh thực hiện phẫu thuật.

Mổ thoát vị đĩa đệm nhằm mục đích giải phóng sự chèn ép hoặc thay mới đĩa đệm nhân tạo để phục hồi chức năng vận động. Hiện nay có 3 phương pháp mổ được áp dụng phổ biến nhất là:

Mổ hở truyền thống: Hay còn được gọi là mở ống sống (laminectomy). Được thực hiện bằng cách rạch một đường nhỏ ngay tại vị trí đĩa đệm bị thoát vị và tổn thương, tiến hành cắt bỏ khung xương bao phủ tủy sống, mở rộng ống sống và cắt bỏ cả các gai xương chèn ép dây thần kinh.
Mổ nội soi: Đây là phương pháp hiện đại được ứng dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh xương khớp. Bác sĩ tiến hành mở một đường nhỏ dưới 2.5cm trên da để đưa các dụng cụ nội soi, thiết bị phẫu thuật vào bên trong, đến gần khu vực cột sống đĩa đệm bị tổn thương. Sau đó bắt đầu loại bỏ các chèn ép lên dây thần kinh và tủy sống. Người bệnh được gây tê cục bộ trong suốt quá trình mổ.
Vi phẫu: Đây là loại phẫu thuật được áp dụng khá phổ biến đối với những người bị thoát vị đĩa đệm chèn dây thần kinh. Phương pháp này đòi hỏi phải trang bị đầy đủ các loại thiết bị, máy móc hiện đại như kính vi phẫu, màng tăng sáng C-arm… Ưu điểm của thủ thuật này là ít xâm lấn, mổ ít đau, nhanh lành nên thường được thực hiện cho các bệnh nhân ngoại trú.

Cách chăm sóc phòng ngừa tái phát sau điều trị

Bất kỳ phác đồ điều trị nào cũng đều đem lại kết quả tốt nếu phù hợp với tình trạng và mức độ bệnh. Nhiều trường hợp bệnh có thể tự khỏi nếu có nền tảng sức khỏe ổn định và kết hợp chăm sóc tích cực, thường là ở người trẻ tuổi. Nhưng cũng có không ít người tái phát bệnh trở lại sau điều trị.

Vì vậy, để bảo vệ cột sống và duy trì chức năng vận động linh hoạt, bạn cần thực hiện nghiêm chỉnh các biện pháp chăm sóc để phòng ngừa bệnh tái phát sau đây:

Duy trì tư thế đi, đứng, ngồi, nằm đúng cách, đảm bảo lưng luôn thẳng tự nhiên, không ngồi hoặc đứng quá lâu. Nên thường xuyên đi lại để tăng tuần hoàn máu cũng như giảm bớt áp lực cho lưng.
Có chế độ sinh hoạt lành mạnh, duy trì cân nặng phù hợp để tránh gây áp lực cho cột sống.
Xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể, ưu tiên một số nhóm thực phẩm giàu canxi, vitamin D, chất xơ, omega-3… tốt cho xương khớp và uống đủ lượng nước mỗi ngày.
Tuyệt đối tránh xa các loại chất kích thích như thuốc lá, rượu bia vì chúng sẽ càng đẩy nhanh quá trình bào mòn và làm hỏng đĩa đệm, tăng nguy cơ tái phát thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh.
Tập thể dục điều độ để rèn luyện thể chất, tăng tuần hoàn, giúp xương khớp khỏe mạnh, phục hồi sự dẻo dai và chức năng cột sống đĩa đệm. Lưu ý nên tập vừa sức, chọn các bộ môn phù hợp không gây tác động mạnh đến cột sống như đi bộ, yoga, bơi lội…

Thoát vị đĩa đệm chèn ép dây thần kinh tuy có thể điều trị được nhưng quá trình chữa bệnh khá phức tạp và mất nhiều thời gian, gây ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và đời sống sinh hoạt hàng ngày. Do đó, chủ động thăm khám sớm, tiếp nhận phác đồ điều trị phù hợp ngay từ đầu để phòng ngừa các biến chứng khó lường.