Bệnh Crohn

Bệnh Crohn là một trong những bệnh viêm ruột (IBD) thường gặp. Bệnh lý này được đặc trưng bởi tình trạng sưng viêm các mô trong đường tiêu hóa dẫn đến đau bụng, tiêu chảy, mệt mỏi... Bệnh ảnh hưởng ở nhiều khu vực khác nhau, thường gặp nhất ở ruột non.

Bệnh Crohn là một loại bệnh viêm ruột (IBD) mãn tính, thường ảnh hưởng đến ruột non và ruột già. Bệnh lý này khiến đường tiêu hóa sưng viêm và kích ứng. Từ đó dẫn đến một số triệu chứng khó chịu như tiêu chảy, co thắt dạ dày, đau bụng, mệt mỏi và chảy máu trực tràng.

Các triệu chứng có xu hướng xảy ra trong những đợt bùng phát định kỳ. Để giảm bớt các triệu chứng, thuốc và chế độ ăn uống phù hợp có thể giúp ích. Tuy nhiên hầu hết bệnh nhân đều được khuyên phẫu thuật để điều trị.

Bệnh Crohn thường gây viêm ở ruột non và ruột già. Tuy nhiên bệnh có thể xảy ra ở những phần khác nhau của đường tiêu hóa.

Dựa trên khu vực ảnh hưởng, bệnh Crohn được phân thành những loại dưới đây:

• Viêm hồi tràng: Bệnh gây viêm ở ruột non và một phần của ruột già (ruột kết). Đây là loại phổ biến nhất.
• Viêm hồi tràng: Bệnh gây ra tình trạng sưng viêm ở ruột non, còn được gọi là hồi tràng.
• Viêm hỗng tràng: Những người có bệnh lý này sẽ có nửa trên của ruột non bị viêm ở dạng loang lổ.
• Dạ dày tá tràng: Phần trên cùng của ruột non (tá tràng) và dạ dày bị viêm sưng và kích ứng.

Không rõ nguyên nhân gây ra bệnh Crohn. Tuy nhiên các nghiên cứu cho thấy một số yếu tố có thể làm phát triển bệnh, bao gồm:

• Di truyền: Một số gen liên quan đến bệnh Crohn hoặc bệnh viêm ruột (IBD) có thể di truyền trong gia đình. Một số đột biến cụ thể đối với gen khiến bệnh phát triển nhanh hơn.
• Bất thường của hệ miễn dịch: Rối loạn hệ thống miễn dịch, sự phát triển quá mức của virus hoặc vi khuẩn có thể dẫn đến bệnh Crohn. Hệ thống miễn dịch chống lại vi sinh vật gây hại cho cơ thể. Tuy nhiên hệ miễn dịch có thể phản ứng quá mức với những yếu tố vô hại, tạo ra những phản ứng miễn dịch không điển hình. Điều này khiến hệ miễn dịch tấn công vào chính các mô khỏe mạnh trong đường tiêu hóa. Từ đó dẫn đến tổn thương và phát triển bệnh Crohn. Ngoài ra bệnh cũng có thể được kích hoạt khi có sự tăng lên quá mức của vi khuẩn hoặc virus.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Tuổi tác: Bệnh Crohn thường xảy ra ở những người trẻ, có độ tuổi khoảng 30. Mặc dù vậy bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi.
• Tiền sử gia đình: Những người có thành viên trong gia đình mắc bệnh Crohn sẽ có nguy cơ cao hơn. Tuy nhiên phần lớn các trường hợp không có tiền sử gia đình mắc bệnh.
• Dùng thuốc chống viêm không steroid: Những loại thuộc nhóm thuốc chống viêm không steroid có thể làm tăng nguy cơ viêm ruột và khiến bệnh Crohn trở nên nghiêm trọng hơn.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ và khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn, cần phẫu thuật để điều trị.

Bệnh Crohn có những triệu chứng nghiêm trọng trong giai đoạn bùng phát, có triệu chứng rất nhẹ hoặc không có triệu chứng ở giai đoạn thuyên giảm.

Những triệu chứng có xu hướng bùng phát định kỳ. Tuy nhiên nếu kiểm soát tốt, giai đoạn thuyên giảm có thể kéo dài hàng tuần đến hàng năm.

Những dấu hiệu thường gặp gồm:

• Tiêu chảy mãn tính
• Đau bụng
• Sốt
• Giảm cân
• Thường xuyên cảm thấy no
• Mất cảm giác ngon miệng
• Mệt mỏi
• Lở miệng
• Có máu trong phân
• Nứt hậu môn
• Rò hậu môn
• Viêm đường hầm qua da (lỗ rò) dẫn đến đau hoặc tiết dịch xung quanh hậu môn
• Chảy máu trực tràng

Những triệu chứng ít gặp hơn:

• Sỏi thận
• Viêm gan
• Viêm ống dẫn mật
• Viêm da
• Viêm mắt
• Viêm khớp
• Thiếu máu do thiếu sắt
• Chậm tăng trưởng hoặc chậm phát triển tình dục.

Bệnh Crohn thường được phát hiện thông qua kiểm tra triệu chứng. Hầu hết bệnh nhân đến bệnh viện khi có dấu hiệu tiêu chảy liên tục, sụt cân không rõ nguyên nhân và đau quặn bụng.

Để chắc chắn hơn về chẩn đoán, những xét nghiệm sẽ được thực hiện, bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Tăng bạch cầu trong máu có thể cho thấy tình trạng viêm hoặc nhiễm trùng. Ngoài ra xét nghiệm máu còn giúp kiểm tra tình trạng thiếu máu thông qua số lượng hồng cầu.
• Xét nghiệm phân: Mẫu phân được mang đi kiểm tra có thể giúp xác định ký sinh trùng và vi trùng trong phân. Xét nghiệm này cho phép loại trừ tiêu chảy mãn tính do nhiễm trùng.
• Nội soi đường tiêu hóa trên (GI): Một ống dài, mỏng, phần đầu có gắn camera được dùng để luồn vào cổ họng đến tá tràng. Điều này giúp quan sát và phát hiện những bất thường bên trong.
• Nội soi đại tràng: Ống linh hoạt có gắn đèn và camera được luồn vào trực tràng đến đại tràng. Ống này giúp bác sĩ dễ dàng quan sát và phát hiện những bất thường trong đại tràng. Nếu có dấu hiệu viêm nhiễm hoặc khối u, bác sĩ tiến hành lấy mẫu mô và phân tích trong phòng thí nghiệm.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): CT giúp tạo ra hình ảnh chi tiết của đường tiêu hóa. Điều này xác định chẩn đoán và đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm ruột.
• Chụp X-quang: Bệnh nhân được yêu cầu uống dung dịch chữa bari. Sau đó sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh của đường tiêu hóa trên.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Đôi khi MRI được chỉ định để đánh giá lỗ rò xung quanh vùng hậu môn hoặc ruột non.

Mặc dù không có cách chữa khỏi nhưng hầu hết những người mắc bệnh Crohn đều sống khỏe mạnh và năng động. Những phương pháp điều trị có thể giúp bệnh thuyên giảm, làm dịu các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Bệnh Crohn có thể nhẹ hoặc nặng dẫn đến suy nhược. Một người có thể có những triệu chứng đa dạng, khác nhau và thay đổi theo thời gian. Đối với những trường hợp nghiêm trọng, bệnh có thể bùng phát nhiều lần kèm theo những biến chứng đe dọa đến tính mạng.

Những biến chứng có thể gặp:

• Không dung nạp Lactose
• Tắc ruột
• Vết loét hở ở đường tiêu hóa, miệng, hậu môn và vùng sinh dục (đáy chậu)
• Lỗ rò
• Nứt hậu môn
• Suy dinh dưỡng
• Ung thư ruột kết
• Rối loạn da
• Tăng nguy cơ hình thành cục máu đông
• Thiếu máu (lượng sắt thấp)
• Loãng xương
• Viêm khớp
• Viêm túi mật hoặc bệnh gan.

Trong điều trị bệnh Crohn, một số thuốc được dùng có khả năng ngăn chặn chức năng của hệ miễn dịch. Từ đó làm tăng nguy cơ phát triển những biến chứng dưới đây:

• Nhiễm trùng
• Ung thư dạ dày hoặc ung thư da

Ngoài ra dùng Corticosteroid kéo dài có thể gây ra một số tác dụng phụ như:

• Loãng xương
• Gãy xương
• Đục thủy tinh thể
• Tăng nhãn áp
• Huyết áp cao
• Bệnh tiểu đường.

Mục tiêu điều trị:

• Làm thuyên giảm bệnh
• Duy trì bệnh thuyên giảm
• Kiểm soát các biến chứng.

Dựa vào mức độ nghiêm trọng, bệnh Crohn được điều trị với những phương pháp sau:

1. Thuốc

Thuốc thường được dùng để giảm nhẹ triệu chứng và duy trì bệnh thuyên giảm. Những loại thuốc thường được chỉ định gồm:

• Thuốc chống tiêu chảy: Một loại thuốc chống tiêu chảy như loperamid thường dùng cho những bệnh nhân bị tiêu chảy nhiều lần. Thuốc có tác dụng ngăn chặn tiêu chảy nặng dẫn đến mất nước và điện giải.
• Thuốc giảm đau: Acetaminophen được kê đơn cho những trường hợp có cơn đau nhẹ. Thuốc có tác dụng làm dịu nhanh cơn đau và giảm sốt.
• Thuốc kháng sinh: Khi bị bệnh Crohn, bệnh nhân được chỉ định thuốc kháng sinh để phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng. Ngoài ra thuốc kháng sinh còn có tác dụng ngăn ngừa nhiễm trùng hình thành túi mủ (áp xe) hoặc lỗ rò (đường hầm nối hai cơ quan không kết nối với nhau).
• Thuốc sinh học: Thuốc kháng thể đơn dòng là nhóm thuốc sinh học thường được sử dụng. Thuốc này có tác dụng ngăn chặn phản ứng miễn dịch khiến những tế bào tổn thương nhiều hơn.
• Corticosteroid: Một loại Corticosteroid như Cortisone và prednisone thường được sử dụng trong điều trị bệnh Crohn do rối loạn miễn dịch. Thuốc có tác dụng giảm đau, trị viêm do bệnh tự miễn. Từ đó giảm bớt những triệu chứng của bệnh.
• Thuốc điều hòa miễn dịch: Thuốc điều hòa miễn dịch được dùng để ức chế hệ thống miễn dịch, ngăn những hoạt động quá mức làm tổn thương mô. Từ đó làm dịu chứng viêm. Những loại thường được sử dụng gồm cyclosporine và azathioprine.
• Vitamin và chất bổ sung: Bệnh Crohn cản trở quá trình hấp thụ chất đinh dưỡng của cơ thể dẫn đến sút cân và suy nhược. Để cải thiện, người bệnh sẽ được hướng dẫn sử dụng vitamin và những chất bổ sung khác.

2. Liệu pháp dinh dưỡng

Liệu pháp dinh dưỡng thường được áp dụng ngắn hạn và trong thời gian sử dụng thuốc. Trong đó chuyên gia dinh dưỡng sẽ đề nghị một chế độ dinh dưỡng phù hợp với tình trạng. Thức ăn được đưa qua đường miệng hoặc ống thông cho ăn.

Đôi khi dinh dưỡng được đưa qua đường tiêm để giúp bệnh nhân khỏe mạnh hơn trước khi phẫu thuật hoặc khi dùng thuốc không đạt hiệu quả cao. Điều này cũng giúp ruột của bạn có thời gian nghỉ ngơi và khỏe lại.

Nếu bị hẹp ruột, bệnh nhân được yêu cầu ăn ít chất xơ hoặc ăn những loại thực phẩm có ít chất cặn bã. Chế độ ăn uống này giúp giảm nguy cơ tắc nghẽn đường ruột. Đồng thời giảm kích thước và số lượng phân của bạn.

3. Phẫu thuật

Phẫu thuật được chỉ định cho những trường hợp nặng và có biến chứng. Phương pháp này không có khả năng chữa khỏi bệnh Crohn. Tuy nhiên phẫu thuật có thể giúp ngăn chặn và điều trị những biến chứng.

Phẫu thuật có thể bao gồm một hoặc nhiều kỹ thuật dưới đây:

• Loại bỏ phần hư hỏng: Trong khi phẫu thuật, bác sĩ có thể tiến hành loại bỏ một phần hư hỏng trong đường tiêu hóa. Sau đó những phần khỏe mạnh sẽ được nối lại với nhau và tiếp tục chức năng bình thường.
• Đóng lỗ rò: Nếu có lỗ rò và nhiễm trùng nặng, bệnh nhân sẽ được đóng lỗ rò và dẫn lưu áp xe.

Phẫu thuật thường mang đến hiệu quả tạm thời. Bệnh có thể tái phát gần những mô khỏe mạnh được kết nối lại. Chính vì vậy người bệnh cần theo dõi sức khỏe và dùng thuốc để giảm nguy cơ tái phát.

4. Biện pháp điều trị tại nhà

Thay đổi lối sống và chế độ ăn uống giúp tăng hiệu quả điều trị bệnh Crohn, giảm triệu chứng và hỗ trợ ngăn bệnh tái diễn. Dưới đây là những biện pháp cụ thể có thể mang đến nhiều lợi ích cho người bệnh:

• Thực hiện chế độ ăn phù hợp

Trong quá trình điều trị bệnh Crohn, bệnh nhân được khuyên thực hiện một chế độ ăn uống phù hợp, tránh những loại thực phẩm kém lành mạnh và ăn uống đúng cách.

• • Ăn đủ calo: Những bệnh nhân mắc bệnh Crohn thường cần phải điều chỉnh chế độ ăn uống để có đủ calo mỗi ngày. Điều này giúp chống mệt mỏi và giảm bớt các triệu chứng.
  • Ăn kiêng: Một số loại thực phẩm và thức uống có khả năng làm trầm trọng hơn mức độ nghiêm trọng của bệnh Crohn và các dấu hiệu. Chẳng hạn như những chế phẩm từ sữa có thể gây đầy hơi, tiêu chảy, đau hoặc khó chịu ở bụng.
  • Uống nhiều chất lỏng: Uống nhiều nước, khoảng 2 - 2,5 lít nước mỗi ngày để chống mất nước do tiêu chảy và mệt mỏi. Ngoài nước lọc, có thể bổ sung chất lỏng từ nước ép trái cây và nước hầm xương. Không uống những đồ uống chứa caffein và rượu. Bởi những loại đồ uống này có thể gây kích ứng đường ruột. Từ đó khiến tình trạng tiêu chảy trở nên nghiêm trọng hơn. Tránh đồ uống có ga để không tạo ra nhiều khí.
  • Ăn nhiều bữa ăn nhỏ: Thay vì ăn 2 - 3 bữa ăn lớn mỗi ngày, hãy ăn từ 5 - 6 bữa ăn nhỏ với đầy đủ dinh dưỡng. Điều này có thể giúp bạn cả thấy dễ chịu hơn và tiêu hóa tốt hơn.
  • Tăng cường bổ sung vitamin và khoáng chất: Khả năng hấp thu chất dinh dưỡng ở những người mắc bệnh Crohn bị cản trở. Vì vậy cần tăng cường bổ sung vitamin thông qua chế độ ăn uống nhiều trái cây, rau củ, các loại hạt, thịt nạc, cá... Ngoài ra người bệnh có thể xem xét sử dụng các chất bổ sung vitamin tổng hợp và khoáng chất.

• Tránh căng thẳng

Căng thẳng có thể làm cho những triệu chứng của bệnh Crohn trở nên nghiêm trọng hơn. Vì vậy cần phòng ngừa bằng cách thực hiện một số biện pháp kiểm soát căng thẳng, chẳng hạn như:

• • Thực hiện những bài tập thể dục nhẹ nhàng giúp giảm trầm cảm và căng thẳng. Đồng thời giúp bình thường hóa chức năng của ruột.
  • Thiền định giúp đối phó với căng thẳng dễ dàng hơn, làm chậm nhịp tim và giảm căng cơ.
  • Thường xuyên thư giãn, nghỉ ngơi, thực hiện những kỹ thuật thở sâu và chậm để giảm căng thẳng và giúp bạn bình tĩnh hơn.
• Bỏ thuốc lá

Những người mắc bệnh Crohn được khuyên bỏ hút thuốc lá. Điều này giúp cải thiện hệ tiêu hóa và sức khỏe tổng thể.

Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ phát triển bệnh và khiến bệnh Crohn trở nên nghiêm trọng hơn. Ngoài ra hút thuốc lá cũng làm tăng số lần tái phát, dùng thuốc và phẫu thuật lặp lại.

Không có cách để ngăn ngừa bệnh Crohn. Tuy nhiên thực hiện lối sống lành mạnh có thể giúp ngăn đợt bùng phát và làm dịu những triệu chứng của bệnh.

• Ngừng hút thuốc.
• Kiểm soát căng thẳng. Thường xuyên nghỉ ngơi, ngồi thiền và tập yoga có thể giúp giảm căng thẳng và trầm cảm.
• Chỉ dùng thuốc chống viêm không steroid khi cần thiết. Ngoài ra nên dùng thuốc đúng hướng dẫn để giảm nguy cơ.
• Thực hiện một chế độ ăn uống lành mạnh, nhiều vitamin và khoáng chất, ít chất béo.
• Thường xuyên tập thể dục. Ngay cả những bài tập nhẹ nhàng cũng giúp bình thường hóa chức năng của ruột và giảm căng thẳng.

1. Phác đồ điều trị của tôi là gì?

2. Những phương pháp điều trị nào được đề nghị?

3. Có lựa chọn thay thế cho phương pháp đang đề xuất không?

4. Có những tác dụng phụ nào từ việc điều trị?

5. Cách để ngăn ngừa bệnh Crohn tái phát là gì?

6. Tôi có cần tuân theo một chế độ ăn uống nào không?

7. Có những loại thuốc nào mà tôi nên tránh không?

Bệnh Crohn là một loại bệnh viêm ruột (IBD) mãn tính nghiêm trọng, có khả năng gây biến chứng, quá trình chữa bệnh và ngăn ngừa bùng phát thường gặp nhiều khó khăn. Chính vì vậy mà những người có bệnh lý này cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ. Đồng thời thay đổi chế độ ăn uống và lối sống để tăng hiệu quả kiểm soát.