Đau Vai

Đau vai là thuật ngữ chỉ những cơn đau ở vai, có thể ở phía trước, phía sau, ở trên, bên ngoài hoặc toàn bộ vai. Vai được tạo thành từ 3 xương gồm: Xương đòn, xương bả vai và xương cánh tay trên. Cùng với cơ và gân, các xương tạo thành các khớp hoàn chỉnh.

Có hai khớp trong vai cho phép vai và cánh tay thực các chuyển động một cách linh hoạt, bao gồm:

• Khớp cùng đòn (Acromioclavicular): Khớp này là nơi xương đòn và xương bả vai gặp nhau.
• Khớp cánh tay (Glenohumeral): Nơi đầu tròn (phần trên) của xương cánh cánh tay trên đặt vào xương bả vai.

Tính di động của vai có thể dẫn đến sự va chạm của những mô mềm với cấu trúc xương hoặc sự mất ổn định của các khớp. Từ đó gây ra những cơn đau đớn khó chịu.

Tùy thuộc vào nguyên nhân, đau vai có thể đột ngột hoặc tăng dần theo thời gian, đau liên tục hoặc chỉ thấy đau khi cử động vai. Cơn đau cũng có thể là cấp tính (tạm thời) hoặc mãn tính (kéo dài) và cần được điều trị y tế.

Xem thêm: Bị Đau Khớp Vai Trái: Nguyên Nhân Và Cách Chữa Trị

Có nhiều nguyên nhân gây đau vai. Những nguyên nhân phổ biến nhất gồm:

• Viêm bao hoạt dịch

Bao hoạt dịch (bursae) là những túi nhỏ chứa đầy chất lỏng nằm ở vai và các khớp khác trên cơ thể. Chúng hoạt động như một lớp đệm, giúp giảm ma sát, đảm bảo xương và cơ dễ dàng trượt qua nhau khi chuyển động.

Tuy nhiên sử dụng khớp vai quá mức có thể gây kích thích bao hoạt dịch giữa mỏm cùng vai và chóp xoay. Từ đó dẫn đến viêm, sưng tấy kèm theo đau vai.

Viêm bao hoạt dịch dưới mỏm cùng vai thường xảy ra đồng thời với viêm gân chóp xoay. Điều này khiến nhiều mô ở vai bị viêm, sưng, đau và hạn chế nhiều hoạt động.

• Viêm gân vai

Viêm gân là nguyên nhân phổ biến của đau vai. Tình trạng này thường ảnh hưởng đến gân nối cơ vai với đầu tròn của xương cánh tay trên.

Viêm gân cấp tính có thể xảy ra do tư thế sai, hoạt động trên cao hoặc ném bóng quá mức. Trong khi đó viêm gân mãn tính liên quan đến những bệnh thoái hóa hoặc hao mòn do tuổi tác.

• Rách gân

Đau vai do rách gân thường do những nguyên nhân sau:

• • Thoái hóa gân do tuổi tác
  • Chấn thương đột ngột trong khi chơi thể thao, té ngã hoặc tai nạn xe cộ
  • Sử dụng vai quá mức dẫn đến sự hao mòn trong thời gian dài
  • Thoái hóa gân do tuổi tác

Gân ảnh hưởng có thể bị rách một phần hoặc đứt hoàn toàn, tách ra khỏi phần bám vào xương. Trong đó rách gân bắp tay và gân cơ quay là hai chấn thương phổ biến nhất.

• Trật khớp vai

Trật khớp vai xảy ra khi phần trên của xương cánh tay bị bật ra khỏi ổ cắm. Điều này xảy ra khi một người té ngã đập vai xuống nền cứng, vai xoay quá xa hoặc kéo về phía sau quá mạnh.

Trật khớp gây đau vai dữ dội, sưng tấy, bầm tím, khớp mất ổn định và biến dạng rõ rệt. Chấn thương này thường kèm theo tổn thương gân cơ và các dây thần kinh. Bệnh nhân cần được xử lý đúng cách và điều trị y tế ngay lập tức để hạn chế các biến chứng.

• Trật khớp cùng đòn 

Dùng vật cứng đánh mạnh vào vai hoặc ngã đập vai xuống nền cứng có thể làm rách các dây chằng giữ khớp cùng đòn, xương đòn bị đẩy ra khỏi vị trí bình thường.

Chấn thương cũng có thể xảy ra khi một người bị ngã với tay chống xuống đất. Điều này tạo thành một lực từ cánh tay truyền đến khớp cùng đòn, buộc xương đòn bật khỏi vị trí bình thường dẫn đến trật khớp.

• Gãy xương

Nứt/ gãy xương đòn hoặc xương cánh tay (đầu gần vai nhất) gây đau vai đột ngột. Cơn đau thường rất nghiêm trọng kèm theo sưng tấy, bầm tím ở vùng ảnh hưởng. Những trường hợp gãy xương hở còn có vết thương hở trên vai. Nếu xương đòn bị gãy, vai có thể chùng xuống, người bệnh không thể nhắc được cánh tay.

• Rách sụn

Sụn là mô liên kết mềm dẻo, bao quanh mép khớp vai. Nó hoạt động như một lớp đệm bảo vệ đầu xương trong khớp, giúp giảm chấn động và hạn chế hai đầu xương cọ xát vào nhau khi cử động khớp.

Tuy nhiên việc lặp đi lặp lại cùng một chuyển động có thể gây tổn thương sụn (rách hoặc hao mòn theo thời gian). Rách sụn vai cũng có thể xảy ra khi một người ngã mạnh hoặc có bất kỳ hoạt động nào khiến vai hấp thụ nhiều lực.

Tổn thương sụn khiến người bệnh đau vai âm ỉ hoặc dữ dội, đau nhiều hơn khi đưa tay qua đầu, hạn chế chuyển động, vai yếu đi, có cảm giác như bị kẹt hoặc khóa.

• Vai đông cứng

Đau vai có thể là dấu hiệu của vai đông cứng. Đây là tình trạng đau và cứng khớp phát triển dần dần. Mặc dù có thể trở nên tồi tệ hơn theo thời gian nhưng việc điều trị có thể giúp tình trạng này biến mất, thường trong khoảng từ 1 - 3 năm.

Vai đông cứng xảy ra khi những dải mô bất thường tích tụ trong khớp khiến vai không thể cử động tự do và đau đớn. Điều này khiến người bệnh ít sử dụng vai hơn, tạo điều kiện cho sự tích tụ của những dải mô bất thường.

• Sự va chạm

Sự va chạm xảy ra khi gân của chóp xoay tổn thương do bị chèn ép ở xương vai. Tình trạng này dẫn đến sưng và đau vai. Sự va chạm thường gặp ở những người có các hoạt động cần thường xuyên nhắc tay quá đầu.

• Viêm gân vôi hóa

Đau vai có thể là dấu hiệu của viêm gân vôi hóa. Bệnh xảy ra khi những tinh thể canxi lắng đọng trong gân, thường ảnh hưởng đến những gân chóp xoay.

Tình trạng này gây đau vai tiến triển. Cơn đau thường nghiêm trọng hơn vào ban đêm hoặc khi thực hiện những cử động từ trên cao xuống, điển hình như mặc áo.

• Sự mất ổn định của vai

Sự mất ổn định của vai là một tình trạng lỏng khớp, thường do sử dụng khớp vai quá mức hoặc chấn thương vai gây ra, chẳng hạn như trật khớp. Tình trạng này khiến một người có cảm giác yếu ớt, cánh tay như đang sắp bật ra khỏi khớp.

Một số người trẻ tuổi và lực lưỡng bị mất ổn định đa chiều. Tình trạng này thường liên quan đến sự lỏng lẻo mãn tính của các dây chằng. Sự mất ổn định đa chiều khiến người bệnh có cảm giác như bán trật vai. Trong đó vai không giữ được đúng vị trí, có phạm vi chuyển động quá mức.

• Đau tim

Đau vai kèm theo khó thở hoặc hụt hơi, chóng mặt và tức ngực (bên trái) là dấu hiệu của một cơn đau tim. Những trường hợp này cần gọi y tế ngay lặp tức để nhận được sự trợ giúp.

• Ung thư phổi

Ung thư phổi có thể gây đau bả vai và lưng trên, đặc biệt là khối u Pancoast ở phần trên của phổi. Những trường hợp này cần khám sàng lọc và có chỉ định điều trị thích hợp.

• Viêm xương khớp vai

Viêm xương khớp còn được gọi là thoái hóa khớp hay thoái hóa khớp do hao mòn. Đây là một bệnh viêm khớp thường gặp, được đặc trưng bởi sự hao mòn sụn khớp theo thời gian.

Khi bề mặt sụn bị mòn đi, đầu xương sẽ bị lộ ra bên trong vai. Điều này làm giảm sự trơn tru khi chuyển động, xương cọ xát với xương dẫn đến đau đớn, viêm, sưng và ấm đỏ.

• Viêm khớp dạng thấp

Bên cạnh viêm xương khớp, viêm khớp dạng thấp cũng là một dạng viêm khớp vai thường gặp. Đây là một tình trạng tự miễn toàn thân dẫn đến viêm mô bao quanh khớp.

Những người mắc bệnh lý này sẽ có hệ thống miễn dịch sản sinh các tự kháng thể tấn công vào chính các mô khỏe mạnh, hoạt động bình thường của cơ thể. Điều này khiến các mô bị tổn thương, viêm xâm lấn, phá hủy sụn và xương.

Tùy thuộc vào nguyên nhân, đau vai có thể xảy ra ở những vị trí sau:

• Bên ngoài vai
• Phía trước vai
• Phía sau vai
• Đỉnh vai
• Toàn bộ vai

Cơn đau có thể nhẹ, âm ỉ hoặc rất dữ dội. Đau có thể liên tục hoặc ngắt quãng, xảy ra đột ngột hoặc tăng dần theo thời gian. Đau vai thường tăng lên khi chạm vào hoặc chuyển động khớp ảnh hưởng.

Cơn đau cũng có thể đi kèm với những triệu chứng sau:

• Sưng tấy
• Bầm tím
• Sờ thấy ấm
• Mất ổn định vai hoặc lỏng khớp
• Hạn chế phạm vi chuyển động

Để đánh giá và chẩn đoán nguyên nhân gây đau vai, bác sĩ kiểm tra tiền sử bệnh và chấn thương. Sau đó quan sát, ấn nhẹ, di chuyển vai bị thương hoặc cánh tay theo nhiều cách khác nhau. Điều này giúp xem xét các triệu chứng, xác định vị trí và mức độ đau, đồng thời đánh giá sự ổn định và phạm vi chuyển động.

Nhằm xem xét kỹ hơn về tình trạng, bác sĩ có thể đề nghị một hoặc nhiều xét nghiệm dưới đây:

• Chụp X-quang: Hình ảnh X-quang giúp bác sĩ kiểm tra khớp và các xương ở vai. Từ đó phát hiện nhanh những chấn thương hoặc bệnh lý gây đau vai, chẳng hạn như thoái hóa khớp, gai xương, trật khớp hoặc gãy xương.
• Quét xương: Bệnh nhân được tiêm một mũi thuốc nhuộm, sau đó chụp hình khớp. Thuốc nhuộm có thể làm nổi bật những vị trí có bất thường.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI sử dụng nam châm mạnh và sóng vô tuyến để tạo hình ảnh cắt ngang và chi tiết về vai. Điều này giúp bác sĩ để dàng quan sát những tổn thương của dây chằng, cơ, sụn khớp và xương trong ổ khớp.
• Siêu âm: Siêu âm kiểm tra vai có thể phát hiện những vết rách trên gân, cơ hoặc dây chằng ở vai.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Kỹ thuật này tạo ra hình ảnh đa chiều về vai.Từ đó giúp đánh giá chi tiết hơn về xương và các phần mềm.
• Nội soi khớp: Một số bệnh nhân được chỉ định nội soi khớp. Đây là một thủ thuật sử dụng máy ảnh sợi quang nhỏ để cung cấp hình ảnh chi tiết về vai. Trong quá trình, bác sĩ có thể sử dụng các dụng cụ phẫu thuật thu nhỏ để điều trị những vấn đề gây đau vai.

Tùy thuộc vào nguyên nhân, đau vai có thể nhẹ hoặc rất nặng, cần được điều trị y tế. Hầu hết các trường hợp không quá nghiêm trọng, được chữa khỏi căn nguyên và phục hồi chức năng hoàn toàn.

Riêng những trường hợp nặng và không chữa trị, một vài biến chứng có thể xảy ra, bao gồm:

• Đau vai mãn tính
• Hạn chế phạm vi chuyển động
• Teo cơ
• Yếu hoặc liệt chi trên
• Thoái hóa khớp tiến triển
• Tăng nguy cơ trật khớp do mất ổn định hoặc lỏng khớp

Đau vai nhẹ có thể được khắc phục tại nhà. Những trường hợp có nguyên nhân phức tạp hoặc triệu chứng nghiêm trọng hơn cần được điều trị y tế.

1. Điều trị tại nhà

Chăm sóc và điều trị đau vai tại nhà bằng những phương pháp sau:

• Nghỉ ngơi

Giữ cho vai được nghỉ ngơi trong 2 ngày đầu sau chấn thương. Điều này giúp giảm bớt tình trạng viêm hoặc kích ứng, xoa dịu cơn đau. Đồng thời hỗ trợ quá trình tự chữa lành của gân, cơ hoặc dây chằng bị thương.

• Chườm đá

Chườm đá thích hợp với những tổn thương do sử dụng vai quá mức, chẳng hạn như viêm bao hoạt dịch hoặc viêm gân chóp xoay. Biện pháp này có tác dụng giảm đau và sưng tấy.

Ngoài ra việc chườm đá ngay sau chấn thương hoặc những hoạt động trên cao còn giúp người bệnh giảm thiểu sự khởi phát của tình trạng viêm. Khi thực hiện, dùng khăn bông bọc gọn một vài viên đá, đặt lên vùng bị thương từ 15 - 20 phút. Lặp lại 3 - 4 lần/ ngày.

• Dùng thuốc không kê đơn

Dùng Acetaminophen hoặc NSAID (thuốc chống viêm không steroid) để điều trị đau vai.

• • Acetaminophen: Những cơn đau nhẹ thường được khắc phục nhanh khi dùng Acetaminophen. Đây là thuốc giảm đau thông thường, được sử dụng rất phổ biến.
  • NSAID (thuốc chống viêm không steroid): Ibuprofen, Apirin và Naproxen thường được dùng để giảm đau và viêm. Thuốc này có thể mang đến hiệu quả nhanh chóng.
• Kéo căng cơ bắp

Nhẹ nhàng kéo căng cơ bắp để thư giãn, giảm đau và giảm co thắt cơ. Một số động tác kéo giãn cũng giúp cải thiện phạm vi vận động của vai ảnh hưởng.

Khi bị đau vai, hãy thử đặt một cánh tay ngang ngực, dùng cánh tay đối diện nhẹ nhàng kéo căng phần sau vai. Cố gắng giữ tư thế trong 30 giây. Đổi tay.

• Xoa bóp vai

Nhẹ nhàng xoa bóp vai có thể giúp thư giãn, giảm đau, cải thiện lưu thông máu tại chỗ. Từ đó giúp giảm kích thích và thúc đẩy sự lành lại của mô bị thương. Ngoài ra biện pháp xoa bóp còn có tác dụng giảm co thắt cơ và cứng khớp.

• Cải thiện tư thế

Chú ý đến tư thế nếu thường xuyên cúi xuống điện thoại hoặc làm việc trước màn hình máy tính. Điều này sẽ giúp hạn chế phát triển những cơn đau vai và cổ.

Khi ngồi làm việc, cần ngồi thẳng trên ghế, giữ đầu thẳng hàng với màn hình máy tính và duỗi vai. Điều chỉnh lại tư thế khi nhận thấy mình đang thõng vai.

Nếu đau vai làm ảnh hưởng đến giấc ngủ, những lời khuyên dưới đây có thể giúp cải thiện tình trạng:

• • Ngủ ngửa hoặc nằm nghiêng sang bên vai không bị đau.
  • Khi ngủ ngửa, dùng gối hoặc khăn tựa vào cánh tay bên vai ảnh hưởng. Điều này giúp hỗ trợ vai và giữ cho nó được thăng bằng.
  • Dùng gối xốp hoạt tính.

2. Điều trị y tế

Những trường hợp đau vai do nguyên nhân phức tạp hoặc đau kéo dài sẽ được điều trị y tế. Dựa trên tình trạng cụ thể, phương pháp điều trị cho bạn có thể bao gồm:

• Vật lý trị liệu

Chuyên gia vật lý trị liệu thường hướng dẫn những bài tập kéo giãn và tăng cường cơ bắp. Kéo giãn nhẹ nhàng điều trị đau vai, giảm cảm giác co thắt và khó chịu. Những bài tập này còn có tác dụng cải thiện phạm vi chuyển động, thư giãn khớp và các mô xung quanh.

Sau khi đau và sưng giảm, các bài tập tăng cường cơ bắp được thực hiện nhằm làm mạnh gân cơ, khôi phục khả năng vận động và sức mạnh. Đồng thời giúp người bệnh nhanh chóng trở lại mức độ hoạt động và chức năng khớp trước chấn thương.

• Tiêm steroid

Nếu đau vai do viêm khớp và không đáp ứng với NSAID, bệnh nhân sẽ được tiêm steroid (cortisone). Cortisone là một loại steroid mạnh, có tác dụng điều trị viêm và giảm đau nhanh chóng. Việc sử dụng sẽ giúp người bệnh giảm khó chịu và dễ dàng tham gia vào những buổi vật lý trị liệu.

• Phẫu thuật

Phẫu thuật điều trị đau vai nếu:

• • Điều trị bảo tồn không hiệu quả, chẳng hạn như viêm khớp, rách sụn, rách gân hoặc tê cứng vai không cải thiện khi dùng thuốc
  • Có chấn thương vai nghiêm trọng ngay từ đầu, cụ thể như gãy xương, trật khớp không nắn chỉnh được...

Tùy vào tình trạng, bệnh nhân có thể được điều trị khớp trật, cố định xương gãy bằng đinh vít hoặc thanh kim loại, nối gân bị rách hoặc sửa chữa sụn. Sau khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ hướng dẫn các bài tập phục hồi chức năng.

Hầu hết nguyên nhân gây đau vai đều có thể ngăn ngừa được. Dưới đây là một số lời khuyên:

• Thực hành tư thế tốt, luôn ngồi thẳng trên ghế, vai mở, giữ đầu thẳng hàng với màn hình máy tính. Tránh giữ vai thõng khi ngồi làm việc hoặc cúi xuống điện thoại thường xuyên.
• Tránh đột ngột đổi tư thế hoặc kéo cánh tay quá mức.
• Mặc đồ bảo hộ an toàn khi làm việc trên cao hoặc tham gia thể thao.
• Tránh lặp đi lặp lại những chuyển động trên cao hoặc ném bóng quá mức.
• Không làm việc và luyện tập gắng sức. Hãy dành nhiều thời gian để nghỉ ngơi khớp vai và phục hồi sau khi hoạt động.
• Dùng thiết bị phù hợp khi chơi thể thao, đặc biệt là những môn dùng vợt.
• Nếu cảm thấy khó chịu hoặc đau, nên dừng hoạt động và nghỉ ngơi đầy đủ để tránh chấn thương.
• Kéo giãn và khởi động trước khi chơi thể thao, nâng vật hoặc tập thể dục. Hạ nhiệt sau khi kết thúc buổi tập. Điều này giúp giảm nguy cơ chấn thương.
• Tập thể dục đều đặn tối thiểu 30 phút/ ngày. Nên ưu tiên những bài tập kéo giãn và tăng cường các cơ hỗ trợ vai. Những bài tập này giúp tăng tính ổn định của khớp, làm mạnh gân cơ, duy trì sự linh hoạt. Từ đó giúp giảm nguy cơ chấn thương và bệnh lý ở vai.

1. Nguyên nhân nào khiến tôi bị đau vai?

2. Tại sao đau vai thường trầm trọng hơn vào ban đêm?

3. Tư thế nào giúp tôi cảm thấy thoải mái hơn khi ngủ?

4. Phương pháp điều trị tốt nhất cho tình trạng của tôi là gì?

5. Mất bao lâu để điều trị đau vai?

6. Tôi có cần vật lý trị liệu không?

7. Có điều gì cần lưu ý trong quá trình điều trị?

8. Có thể làm gì để ngăn ngừa cơn đau tái phát?

Đau vai xảy ra do nhiều nguyên nhân, có thể xuất hiện đột ngột hoặc tăng dần, nhẹ hoặc rất nghiêm trọng và cần điều trị y tế. Cần chăm sóc giảm nhẹ khi bị đau. Nếu đau không giảm hoặc do nguyên nhân phức tạp, hãy liên hệ với bác sĩ để được khám và chỉ định phương pháp phù hợp.