Viêm Đường Tiết Niệu

Bệnh viêm đường tiết niệu có thể xảy ra ở bất kỳ đối tượng nào, trong đó phổ biến nhất là ở nữ giới. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề nếu không được thăm khám và điều trị sớm, thậm chí là dẫn đến tử vong.

Bệnh viêm đường tiết niệu (Urinary Tract Infection - UTI) đề cập đến tình trạng viêm, nhiễm trùng xảy ra ở hệ thống tiết niệu. Theo đó, tổn thương có thể xuất hiện ở niệu quản, thận, bàng quan và niệu đạo. Theo số liệu thống kê, bệnh thường xuất hiện ở nữ giới hơn so với nam giới.

Tùy thuộc vào từng đối tượng nam hoặc nữ mắc bệnh sẽ gây ra những biến chứng khác nhau nếu không được can thiệp điều trị sớm. Nhìn chung thì căn bệnh này gây ra những ảnh hưởng nặng nề, tác động tiêu cực đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống của người bệnh, thậm chí là các biến chứng nguy hiểm.

Khi bị vi khuẩn và những tác nhân gây bệnh khác tấn công, một hoặc nhiều cơ quan hệ thống tiết niệu sẽ bị tổn thương, viêm và nhiễm trùng. Các biểu hiện do bệnh lý gây ra khá điển hình nhưng có thể bị nhầm lẫn với một số bệnh khác. Do đó, bạn cần chủ động trong việc thăm khám và điều trị bệnh sớm nhất.

Thực tế, hệ thống tiết niệu gồm nhiều cơ quan và khá phức tạp. Chính vì vậy, bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu được y học phân chia thành nhiều loại giúp dễ dàng trong việc xác định bệnh lý. Từ đó xây dựng phác đồ điều trị phù hợp.

Dưới đây là các loại bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu:

• Phân loại theo vị trí: Về vị trí thì bệnh được chia thành nhiễm trùng niệu dưới và nhiễm trùng niệu trên. Đối với nhiễm trùng niệu dưới sẽ xảy ra ở các cơ quan như niệu đạo, bàng quang, tiền liệt tuyến, tinh toàn. Trong khi đó, nhiễm trùng niệu trên gây viêm bể thận cấp và mãn tính, áp xe thận, viêm thận ngược chiều, thận hư mủ.
• Phân loại theo diễn biến: Theo diễn biến thì bệnh được chia thành nhiễm trùng niệu đạo không biến chứng và có biến chứng. Tình trạng bệnh xuất hiện biến chứng xảy ra khi nhiễm trùng tái đi tái lại liên tục và thường xuất hiện ở người bị rối loạn thần kinh bài tiết, gặp những bất thường về hệ thống tiết niệu,...
• Phân loại theo khả năng tái phát: Viêm đường tiết niệu có thể tái phát dù đã được điều trị và kiểm soát. Về mức độ tái phát, bệnh được chia thành nhiễm trùng niệu riêng lẻ, tái đi tái lại, phát phát và nhiễm khuẩn niệu tái diễn.

Nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm đường tiết niệu là sự xâm nhập của vi khuẩn đến các cơ quan trong hệ thống tiết niệu và gây ra tình trạng nhiễm trùng. Theo đó, hầu hết các trường hợp mắc bệnh đều do vi khuẩn Escherichia coli (E.coli) và một số chủng vi khuẩn gram âm khác.

Những vi khuẩn này thường tập trung ở đường ruột và hậu môn nên có khả năng gây nhiễm trùng các cơ quan đường tiết niệu thông qua đường tiểu vì nó gần với hậu môn. Trong trường hợp này, tình trạng nhiễm trùng sẽ xuất hiện ở bàng quang và viêm niệu đạo trước.

Tuy nhiên, trường hợp vi khuẩn xâm nhập thông qua đường bạch huyết và máu sẽ hình thành viêm nhiễm ở nhu mô thận trước rồi sau đó sẽ lan đến đường tiết niệu thấp thông qua nước tiểu có chứa vi khuẩn.

Ngoài ra, bệnh lý cũng có thể khởi phát bởi một số yếu tố rủi ro sau:

• Sinh hoạt tình dục: Thói quen đi tiểu ngay sau khi quan hệ tình dục, quan hệ bằng miệng hoặc vệ sinh kém có thể dẫn đến nhiễm trùng đường tiểu, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn tấn công đường tiết niệu và gây nhiễm trùng. Ngoài ra, việc có bạn tình mới cũng có thể làm tăng nguy cơ khởi phát bệnh lý.
• Giải phẫu nữ: Theo cấu tạo thì niệu đạo của nữ giới sẽ ngắn hơn nam giới. Chính vì lý do này mà nhiễm trùng ở các cơ quan tiết niệu ở nữ thường cao hơn nam. Bởi khi đó, vi khuẩn sẽ dễ dàng hơn trong việc di chuyển đến bàng quang và gây viêm.
• Mãn kinh: Ở nữ giới trong thời kỳ tiền mãn kinh, nội tiết tố nữ estrogen sẽ có xu hướng suy giảm và xuất hiện những thay đổi ở đường tiết niệu. Điều này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng các cơ quan tiết niệu.
• Một số biện pháp tránh thai: Thực tế, việc sử dụng thuốc diệt tinh trùng, màng tránh thai có thể làm tăng nguy cơ phát sinh bệnh lý.
• Hệ miễn dịch suy giảm: Người có hệ miễn dịch suy giảm thường sẽ không có khả năng chống lại những tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus. Vì vậy, những trường hợp này có nguy cơ bị viêm đường tiểu cao hơn so với người bình thường.
• Gặp các vấn đề đường tiết niệu: Những vấn đề ở đường tiết niệu thường do bẩm sinh và xuất hiện ngay từ khi còn nhỏ. Khi đó, trẻ có thể gặp khó khăn khi đi tiểu và nước tiểu có xu hướng trào ngược lên niệu đạo dẫn đến nhiễm trùng các cơ quan này.
• Đường tiết niệu tắt nghẽn: Tình trạng tắc nghẽn ở cơ quan này thường xuất hiện ở người bị phì đại tuyến tiền liệt, sỏi thận. Bởi trong trường hợp này, nước tiểu có chứa vi khuẩn, tạp chất sẽ bị giữ lại trong bàng quang và dẫn đến nhiễm trùng.
• Ống thông tiểu: Việc sử dụng ống thông tiểu cũng là yếu tố rủi ro làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cơ quan tiết niệu. Biện pháp này thường được sử dụng trong trường hợp người bệnh không thể tự đi tiểu mà cần đến sự hỗ trợ của ống thông tiểu.
• Phẫu thuật đường tiết niệu: Nhiễm trùng đường tiết niệu cũng có thể là rủi ro sau phẫu thuật cơ quan này. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do không đảm bảo vô trùng, vô khuẩn trong quy trình mổ hoặc bệnh nhân không thực hiện tốt biện pháp chăm sóc hậu phẫu thuật.
• Một số yếu tố khác: Vệ sinh vùng kín kém, nhịn đi tiểu thường xuyên, vệ sinh cá nhân kém, không thay băng thường xuyên trong kỳ kinh nguyệt,... cũng có thể làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh lý.

Các biểu hiện nhiễm trùng đường tiết niệu không khó để nhận biết. Bởi tình trạng viêm khiến một hoặc nhiều cơ quan tiết niệu bị đau, rát, tăng áp lực lên xương chậu dưới và nhiều biểu hiện liên quan.

Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết bệnh lý:

• Đau bụng, bên hông, vùng xương chậu và cảm giác nặng ở vùng xương chậu dưới.
• Có nhu cầu đi tiểu thường xuyên và khẩn cấp
• Nước tiểu rò rỉ, không tự chủ
• Tiểu rắt, đau khi tiểu và có lẫn máu trong nước tiểu
• Thường xuyên đi tiểu vào ban đêm
• Nước tiểu đục, có màu hồng hoặc có mùi hôi

Ngoài ra, người bệnh còn gặp phải một số biểu hiện toàn thân như:

• Cơ thể mệt mỏi
• Đau khi quan hệ tình dục
• Đau lưng dưới
• Sốt và ớn lạnh
• Buồn nôn, nôn mửa
• Dễ khó chịu hoặc hay quên

Để xác định chính xác bệnh lý, cơ quan bị nhiễm trùng cũng như mức độ tiến triển, bác sĩ chuyên khoa sẽ tiến hành thực hiện các xét nghiệm cần thiết. Cụ thể:

• Xét nghiệm nước tiểu: Trong kỹ thuật xét nghiệm này, bác sĩ có thể xác định được tế bào bạch cầu, hồng cầu cũng như vi khuẩn. Từ đó có thể xác định được tình trạng nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Cấy nước tiểu: Tiến hành cấy nước tiểu nhằm xác định cụ thể vi khuẩn gây bệnh. Đây được xem là kỹ thuật xét nghiệm quan trọng giúp việc điều trị dễ dàng và mang lại kết quả cao hơn.
• Soi bàng quang: Để quan sát rõ bàng quang từ niệu đạo, bác sĩ sẽ dùng dụng cụ chuyên dụng để tiến hành soi bàng quang. Từ đó có thể nắm rõ tình trạng viêm, nhiễm trùng bên trong các cơ quan tiết niệu.
• Chụp CT: Xét nghiệm hình ảnh này được đánh giá cao hơn so với chụp X-quang thông thường nên được bác sĩ áp dụng trong chẩn đoán bệnh viêm đường tiết niệu.
• Siêu âm: Dựa vào sóng siêu âm thông qua tác động da, bác sĩ sẽ nhận thấy được hình ảnh của các cơ quan nội tạng, từ đó xác định được tình trạng tổn thương ở đường tiết niệu.

Đối với những trường hợp bị viêm đường tiết niệu không ảnh hưởng đến chủ mô thận hoặc không gây tổn thương nặng ở hệ niệu thì đáp ứng tốt các biện pháp điều trị và được đánh giá là lành tính.

Tuy nhiên, nếu bệnh xảy ra do nhiễm trùng kết hợp với những điều kiện thuận lợi sẽ gây ra những biến chứng nặng nề nếu không được thăm khám và điều trị đúng cách, nặng hơn là đe dọa trực tiếp đến mạng sống,

Theo đó, một số biến chứng chung thường gặp ở đối tượng nam và nữ giới bị viêm đường tiết niệu bao gồm suy thận nặng, sốc nhiễm trùng, nhiễm trùng huyết và tử vong.

Ngoài ra, ở nam giới và nữ giới có thể đối mặt với những biến chứng khác như:

Nam giới:

• Viêm tinh hoàn
• Áp xe tiền liệt tuyến
• Viêm mào tinh
• Gây bít tắc ống dẫn tính
• Tăng nguy cơ vô sinh ở nam giới

Nữ giới, đặc biệt là trong giai đoạn mang thai:

• Nhiễm trùng bào thai
• Nhiễm trùng ối
• Sinh non, trẻ nhẹ cân, có thể bị dị tật
• Tăng nguy cơ vỡ ối sớm

Hiện nay có nhiều phương pháp được áp dụng trong điều trị bệnh viêm đường tiết niệu. Trong đó phổ biến nhất là dùng thuốc điều trị và can thiệp phẫu thuật. Cụ thể:

Sử dụng thuốc Tây điều trị

Nguyên nhân chính gây ra bệnh viêm đường tiết niệu là sự tấn công của vi khuẩn gram âm. Chính vì vậy, phương pháp điều trị phổ biến đối tình trạng này là sử dụng thuốc kháng sinh. Thuốc thường được chỉ định trong vòng 5 - 7 ngày để kiểm soát các triệu chứng, đồng thời hạn chế phát sinh các biến chứng nguy hiểm.

Dưới đây là một số loại thuốc kháng sinh thường được chỉ định trong điều trị bệnh lý:

• Ceftriaxone
• Fosfomycin
• Trimethoprim/sulfamethoxazole
• Cephalexin
• Doxycycline
• ....

Trong quá trình dùng thuốc điều trị, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Thuốc kháng sinh có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro, tác dụng phụ nên chỉ được chỉ định trong thời gian từ 7 - 10 ngày
• Bệnh nhân cần dùng thuốc theo đúng liều lượng và thời gian theo chỉ dẫn của bác sĩ
• Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc kháng sinh điều trị phòng ngừa khi chưa tham khảo ý kiến bác sĩ
• Tái khám theo đúng lịch hẹn để được đánh giá mức độ bệnh và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.

Trường hợp bệnh nặng, không đáp ứng với thuốc kháng sinh, bác sĩ sẽ yêu cầu nhập viện để tiến hành truyền kháng sinh theo đường tĩnh mạch để kiểm soát.

Thực tế thì bệnh viêm đường tiết niệu có thể tái phát nhiều lần và có khả năng kháng thuốc. Nếu gặp phải tình trạng này, bác sĩ sẽ lấy mẫu vi khuẩn nuôi cấy để tìm ra loại thuốc kháng sinh phù hợp, từ đó khắc phục bệnh lý triệt để, ngăn ngừa tái phát thường xuyên.

Phẫu thuật

Nếu các biện pháp trên không mang lại hiệu quả như mong muốn hoặc người bệnh xuất hiện các biến chứng như thận ứ mủ, thận ứ nước nhiễm khuẩn, áp xe thận hoặc có dị tật ở đường tiết niệu, bác sĩ sẽ tư vấn và can thiệp phẫu thuật để kiểm soát.

Mặc dù có thể khắc phục bệnh lý hoàn toàn, hạn chế tái phát và ngăn ngừa biến chứng. Tuy nhiên, can thiệp xâm lấn cũng có thể gây ra nhiều biến chứng sau phẫu thuật. Do đó, người bệnh nên cân nhắc kỹ lợi ích và rủi ro để từ đó lựa chọn phương án phù hợp nhất.

Điều chỉnh lối sống, thay đổi một số thói quen tiêu cực và xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học là những biện pháp đơn giản nhưng lại giúp phòng ngừa bệnh viêm đường tiết niệu hiệu quả.

Theo đó, người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Thực hiện tốt các biện pháp vệ sinh cá nhân, nhất là nữ giới. Theo đó cần vệ sinh vùng kín sạch sẽ, khi đi vệ sinh cần lau từ trước ra sau.
• Trước và sau khi quan hệ đều phải vệ sinh sạch, tránh đi tiểu ngay sau khi quan hệ tình dục.
• Trong thời kỳ kinh nguyệt, cần thường xuyên thay băng vệ sinh để tránh vi khuẩn xâm nhập và gây bệnh.
• Bổ sung lượng nước cần thiết mỗi ngày cho cơ thể để hỗ trợ đào thải độc tố qua đường tiểu, đồng thời giúp loại bỏ vi khuẩn.
• Tăng cường bổ sung các loại thực phẩm có lợi cho sức khỏe tổng thể cũng như phòng ngừa bệnh tốt hơn như sữa chua, rau xanh, trái cây giàu vitamin C,...
• Đi tiểu ngay khi có nhu cầu và nên dùng nước sạch vệ sinh sau mỗi lần tiểu.
• Để làm giảm nguy cơ viêm đường tiết niệu, bạn nên hạn chế tắm bồn. Thay vào đó, nên dùng vòi tắm hoa sen để làm sạch cơ thể, loại bỏ vi khuẩn.
• Lựa chọn trang phục lót và trang phục ngoài thông thoáng, chất liệu thấm hút tốt, mềm mại.
• Trường hợp có tiền sử hoặc đang trong quá trình điều trị sỏi thận - tiết niệu cần thăm khám sức khỏe định kỳ để kiểm soát bệnh lý, đồng thời ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Trong thời gian điều trị bệnh và sau điều trị, bạn cần hạn chế các loại thức uống chứa chất kích thích như bia rượu, cà phê, nước ngọt,...
• Quan hệ tình dục lành mạnh, tránh quan hệ đường hậu môn, có nhiều bạn tình và không dùng biện pháp an toàn khi "yêu".

1. Mất bao lâu để điều trị bệnh viêm đường tiết niệu?
2. Có nên điều trị bệnh viêm đường tiết niệu tại nhà hay không?
3. Bệnh viêm đường tiết niệu có di truyền không?
4. Viêm đường tiết niệu có tự khỏi không?
5. Tại sao viêm đường tiết niệu lại tái đi tái lại nhiều lần?
6. Thuốc kháng sinh trị viêm đường tiết niệu có gây hại không?
7. Nhiễm trùng đường tiết niệu có ảnh hưởng đến thận không?

Bệnh viêm đường tiết niệu không chỉ tác động xấu đến chất lượng cuộc sống của người bệnh mà còn gây ra nhiều biến chứng nặng nề, nhất là ở phụ nữ trong giai đoạn mang thai. Vì vậy, việc can thiệp điều trị sớm và phòng ngừa là vô cùng cần thiết.