Hội Chứng Cơ Hình Lê

Hội chứng cơ hình lê còn được gọi là hội chứng Piriformis hay hội chứng cơ tháp chậu. Đây là một rối loạn thần kinh cơ không phổ biến, xảy ra khi cơ tháp chậu chèn ép dây thần kinh tọa. Tình trạng này gây đau đớn hoặc tê ở mông, đôi khi lan xuống phần trên của chân.

Cơ hình lê (cơ tháp chậu) là một cơ hình quả lê, nằm giữa hai xương hông trong xương chậu Cơ này bắt đầu từ đáy cột sống (phía trước xương cùng) kéo dài qua dây thần kinh tọa đến đỉnh đùi.

Cơ hình lê giúp đùi di chuyển từ bên này sang bên kia, đi bộ và xoay phần thân dưới. Tuy nhiên khi cơ này co thắt, nó có thể chèn ép vào dây thần kinh hông (dây thần kinh tọa) dẫn đến hội chứng cơ hình lê.

Hội chứng cơ hình lê xảy ra khi cơ hình lê bị thương hoặc bị kích thích do tập thể dục quá mức hoặc không hoạt động trong thời gian dài. Điều này khiến cơ co thắt hoặc sưng, tăng áp lực lên dây thần kinh tọa và gây ra các triệu chứng.

Ngoài ra hội chứng cũng xảy ra khi có sẹo trong cơ, viêm (sưng) ở cơ hình lê hoặc những mô xung quanh nó. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

• Lạm dụng cơ hình lê do tập thể dục quá mức
• Ngồi trong thời gian dài
• Chạy đường dài hoặc lặp đi lặp lại những hoạt động liên quan đến chân
• Nâng vật nặng hoặc nâng không đúng cách khiến cơ bị hỏng
• Leo cầu thang, chạy hoặc đi bộ khi cơ hình lê không đủ khỏe
• Bị thương ở hông, mông hoặc ở chân, thường liên quan đến ngã hoặc tai nạn xe hơi
• Không khởi động thể chất và không kéo dài đúng cách sau khi hoạt động thể chất xong

Cơ hình lê cũng có thể bị hỏng do chấn thương khiến cơ này đè lên dây thần kinh tọa. Một số chấn thương liên quan gồm:

• Ngã
• Tai nạn xe cộ
• Sự thay đổi đột ngột của hông
• Một cú đánh trực tiếp trong khi chơi thể thao
• Có một vết thương xâm lấn vào cơ.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ gồm:

• Có công việc hoặc thói quen ngồi lâu một chỗ, chẳng hạn như ngồi trước tivi hoặc ngồi làm việc cả ngày
• Vận động viên chạy điền kinh
• Thường xuyên tham gia những bài tập luyện phần dưới một cách nghiêm ngặt

Đau thần kinh tọa là triệu chứng chính của hội chứng cơ hình lê. Tuy nhiên người bệnh cũng có thể cảm thấy khó chịu ở mặt sau của chân hoặc một phần khác của cơ thể. Điều này được gọi là cơn đau quy chiếu.

Dưới đây là những triệu chứng phổ biến nhất:

• Đau âm ỉ hoặc đau nhói kèm theo tê hoặc ngứa ran ở vùng mông, có thể lan xuống mặt sau của chân đến gân kheo, bắp chân và bàn chân
• Đau nhiều hơn khi chuyển hông, thực hiện một số tư thế ngồi, ngồi lâu, chạy hoặc đi bộ lên cầu thang
• Đau khi ra khỏi giường
• Khó ngồi thoải mái hoặc không thể ngồi trong thời gian dài

Ở những trường hợp nặng, cơn đau có thể nặng nề đến mức khiến người bị suy nhược hoặc bị tàn phế, không thể hoàn thành những công việc hàng ngày, chẳng hạn như lái xe hoặc làm việc nhà.

Chẩn đoán hội chứng cơ hình lê thường liên quan đến việc loại trừ những nguyên nhân khác. Trong quá trình này, người bệnh sẽ được hỏi về những triệu chứng, tiền sử chấn thương và các hoạt động.

Bác sĩ cũng có thể ấn nhẹ, tiến hành xoay, ấn và di chuyển những vùng ảnh hưởng như hông, mông và chân. Điều này giúp xác định vị trí đau và những hoạt động có thể khiến cơn đau thêm nghiêm trọng.

Không có xét nghiệm cụ thể đối với hội chứng cơ tháp chậu. Nhưng nếu có nghi ngờ, bệnh nhân sẽ được chỉ định các xét nghiệm giúp loại trừ nguyên nhân gây ra các triệu chứng tương tự, bao gồm:

• Chụp X-quang hoặc CT: Bệnh nhân được chụp X-quang đơn thuần hoặc CT cột sống và hông. Những kỹ thuật này có thể giúp xem liệu viêm khớp hoặc vỡ đĩa đệm có phải là nguyên nhân gây đau dây thần kinh tọa hay không.
• Siêu âm: Siêu âm hữu ích trong việc kiểm tra cơ hình lê và mô mềm xung quanh, xác định tổn thương cơ hình lê là nguyên nhân gây chèn ép dây thần kinh tọa.
• Chụp MRI: Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân được yêu cầu chụp MRI để xác định nguyên nhân gây đau. Kỹ thuật này cung cấp hình ảnh đa chiều của mô mềm, loại bỏ các nguyên nhân gây đau như thoát vị đĩa đệm và khối u cột sống chèn ép dây thần kinh tọa.
• Điện cơ đồ (EMG): Kỹ thuật này được thực hiện để đo hoạt động điện của dây thần kinh và cơ. Từ đó xác định mức độ suy yếu và dây thần kinh nào đang bị tổn thương.

Hội chứng cơ hình lê gây ra những cơ đau nghiêm trọng đến mức suy nhược hoặc tàn phế, người bệnh cảm thấy khó khăn hoặc không thể thực hiện những hoạt động thường ngày.

Tuy nhiên các triệu chứng thường được giải quyết nhanh chóng khi được điều trị đơn giản và thay đổi lối sống. Hầu hết các trường hợp có triệu chứng cải thiện trong vòng vài ngày ngày đến vài tuần điều trị tích cực.

Mặc dù vậy những triệu chứng có xu hướng quay trở lại. Điều này đặc biệt phổ biến ở những người không tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ.

Mặt khác những trường hợp không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách có thể sẽ phải đối mặt với những vấn đề dưới đây:

• Yếu chi
• Giảm khả năng hoạt động tốt
• Đau mãn tính
• Teo cơ
• Tăng nguy cơ tàn phế
• Mất ngủ
• Trầm cảm và lo lắng.

Hội chứng cơ hình lê thường đáp ứng tốt với điều trị bảo tồn. Phẫu thuật thường không được khuyến nghị cho đến khi những phương pháp điều trị khác đều thất bại.

1. Chăm sóc tại nhà

Song song với quá trình điều trị y tế, người bệnh sẽ được hướng dẫn những biện pháp chăm sóc tại nhà. Những biện pháp này có thể làm dịu các triệu chứng và ngăn đau thêm nghiêm trọng, cụ thể:

• Nghỉ ngơi: Nghỉ ngơi nhiều hơn để cơ hình lê có thời gian phục hồi, giảm kích ứng và chèn ép dây thần kinh tọa. Điều này giúp làm dịu cơn đau và cảm giác tê yếu. Tránh thực hiện những hoạt động có thể gây ra hội chứng cơ hình lê ít nhất một vài ngày, chẳng hạn như đạp xe đạp và chạy. Thay vào đó hãy tìm một cách khác để tập thể dục và tăng cường cơ bắp.
• Massage: Thường xuyên massage sâu vào những mô ở vùng mông và hông. Biện pháp này giúp tăng lưu thông máu, thư giãn, giảm co thắt cơ và giảm đau hiệu quả.
• Thường xuyên đứng dậy khỏi ghế: Nếu có công việc cần ngồi lâu, hãy thường xuyên đứng, đi và duỗi người (mỗi 30 - 60 phút). Điều này giúp cơ hình lê được thư giãn, ngăn kích thích cơn đau.
• Chườm đá: Chườm đá vùng ảnh hưởng trong 15 phút, mỗi ngày 3- 4 lần. Biện pháp này giúp giảm sưng tấy và giảm đau hiệu quả, thích hợp với những người bị chấn thương hoặc hoạt động quá mức khiến cơ hình lê bị viêm hoặc kích thích.
• Chườm nóng: Đặt miếng đệm sưởi hoặc khăn ấm lên vùng ảnh hưởng 20 phút có thể giúp giảm đau hiệu quả. Biện pháp này có tác dụng nới lỏng cơ bắp đang căng cứng, tăng lưu thông máu và xoa dịu cơn đau.
• Bài tập: Luyện tập có thể gây khó chịu trong thời gian đầu. Tuy nhiên những bài tập tại nhà có thể giúp kéo dài, tăng cường cơ piriformis và những cơ bắp xung quanh. Điều này giúp ngăn ngừa teo cơ, lấy lại chức năng và khả năng vận động linh hoạt. Một số bài tập hữu hiệu gồm:
  • Bài tập 1: Nằm ngửa, kéo một đầu gối về phía trước ngực, giữ trong 30 giây, lặp lại với chân kia.
  • Bài tập 2: Đứng thoải mái, xoay hông, đầu và tay hướng xuống sàn. Từ từ kéo dài qua mặt sau của chân và mông.

2. Thuốc

Đau do hội chứng cơ hình lê thường có đáp ứng tốt với thuốc. Việc sử dụng có thể giúp giảm đau ngay lập tức, cho phép bệnh nhân thực hiện những hoạt động sinh hoạt hoặc tham gia vào quá trình vật lý trị liệu và kéo giãn.

Những loại thuốc thường được chỉ định gồm:

• Acetaminophen: Acetaminophen là thuốc giảm đau không kê đơn thường được sử dụng. Khi dùng, thuốc giúp giảm đau bằng cách ngăn chặn những tín hiệu đến não.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Ibuprofen, Aspirin và Naproxen là các NSAID không kê đơn. Nhóm thuốc này có tác dụng giảm viêm và đau do hội chứng cơ hình lê, thường mang đến hiệu quả cao. Nếu không đáp ứng tốt, một loại NSAID kê đơn và mạnh hơn sẽ được sử dụng.
• Thuốc giãn cơ: Nhóm thuốc này có tác dụng giảm co thắt và co cứng cơ, làm dịu cơn đau hiệu quả. Khi sử dụng, thuốc giãn cơ giúp giảm co thắt cơ hình lê. Từ đó giảm chèn ép dây thần kinh tọa và những triệu chứng liên quan.
• Thuốc chống co giật: Những loại thuốc chống co giật như Gabapentin và Pregabalin có tác dụng làm dịu các dây thần kinh, giảm đau nhói và giảm cảm giác bỏng rát do tổn thương dây thần kinh gây ra.
• Thuốc giảm đau opioid: Nhóm thuốc này hoạt động bằng cách thay đổi nhận thức của não về cơn đau, giảm nhanh cảm giác đau đớn dữ dội. Để tránh các triệu chứng nghiện, thuốc giảm đau opioid chỉ được dùng trong thời gian ngắn, dùng ở liều thấp nhất có tác dụng, sau đó giảm dần liều lượng.

3. Vật lý trị liệu

Những trường hợp mắc hội chứng cơ hình lê sẽ được vật lý trị liệu. Phương pháp này gồm những bài tập kéo dài và tăng cường cơ bắp, giảm đau và cải thiện sức mạnh cho cơ hình lê.

Dựa vào mức độ nghiêm trọng, bệnh nhân được kéo giãn trong giai đoạn đầu để tăng phạm vi chuyển động, Sau cùng thực hiện các bài tập tăng sức mạnh cho cơ hình lê và phục hồi chức năng vận động.

4. Phương pháp điều trị tiêm

Một mũi tiêm có thể được khuyến nghị cho những bệnh nhân bị đau nhức nghiêm trọng, không đáp ứng tốt với thuốc giảm đau đường uống. Những loại phổ biến được dùng cho hội chứng cơ hình lê gồm:

• Tiêm steroid

Thuốc gây tê cục bộ và corticosteroid thường được sử dụng để tiêm trực tiếp vào cơ hình lê. Thuốc có tác dụng giảm viêm và sưng ở cơ. Từ đó giảm đau và cải thiện khả năng vận động.

Tiêm steroid thường mang đến hiệu quả nhanh và cao, kéo dài vài tháng. Tuy nhiên một số người bị đau tái phát sau 5 tuần, cần tiêm nhắc lại. Khi tiêm nhắc lại, cần cân nhắc kỹ lưỡng và có chỉ định của bác sĩ để tránh gây ra tác dụng phụ.

• Tiêm Botox

Tiêm Botox (độc tố botulinum) thích hợp với những bệnh nhân bị co thắt cơ tháp chậu dai dẳng. Đây là một chất làm yếu cơ, hoạt động tương tự như chất độc thần kinh, giúp tạm thời giảm đau và làm tê liệt cơ. Nhờ vậy việc sử dụng có thể giúp hình lê thư giãn và phục hồi, giảm bớt áp lực lên dây thần kinh tọa.

Ngoài ra phương pháp tiêm Botox còn có tác dụng giảm căng cơ và tần suất co thắt ở cơ tháp chậu. Từ đó giúp tăng hiệu quả giảm đau. Sau tiêm, người bệnh có thể bị đau tại chỗ tiêm, cứng cổ và mông, có triệu chứng như cúm.

• Tiêm prolotherapy

Tiêm prolotherapy (liệu pháp tăng sinh) sử dụng thuốc tiêm gần dây chằng và không gian khớp xung quanh cơ. Điều này giúp kích thích quá trình tái tạo mô, tăng khả năng chữa lành cơ hình lê và giảm đau hiệu quả.

• Tiêm huyết tương giàu tiểu cầu (PRP)

Huyết tương giàu tiểu cầu (PRP) chứa nồng độ lớn tiểu cầu và các yếu tố tăng trưởng, được tách từ máu của bệnh nhân. Khi tiêm vào cơ hình lê, tiểu cầu và các yếu tố tăng trưởng sẽ thúc đẩy quá trình sửa chữa mô và chữa lành cơ bị thương.

5. Kích thích dây thần kinh điện qua da (TENS)

Kích thích dây thần kinh điện qua da (TENS) là một hình thức trị liệu bằng điện. Trong đó dòng điện áp thấp được sử dụng để kích thích các sợi thần kinh, giải phóng endorphin giúp giảm đau hiệu quả.

6. Liệu pháp laser

Liệu pháp laser sử dụng ánh sáng tập trung để giảm đau và viêm, thúc đẩy quá trình lành mô. Khi sử dụng, laser thâm nhập sâu vào mô, hướng vào cơ hình lê và kích thích sửa chữa tế bào. Từ đó giảm bớt các triệu chứng khó chịu, tăng phạm vi chuyển động ở lưng dưới và hông.

7. Châm kim khô dưới hướng dẫn của siêu âm

Đây là một thủ thuật xâm lấn tối thiểu. Trong đó những cây kim mỏng được đưa vào cơ, gân hoặc/ và các mô mềm khác dưới hướng dẫn của siêu âm. Điều này giúp giảm đau và cải thiện khả năng vận động.

Khi thực hiện, bác sĩ sử dụng hình ảnh siêu âm hướng vào cơ hình lê, sau đó đưa kim vào những điểm kích hoạt của cơ này. Khi được kích thích, những sợi cơ sẽ thư giãn, giảm đau và giúp người bệnh vận động dễ dàng hơn.

8. Phẫu thuật

Hiếm khi phẫu thuật được chỉ định trong điều trị hội chứng cơ hình lê. Phương pháp này được xem xét cho những trường hợp sau:

• Hội chứng cơ hình lê gây ra những triệu chứng nặng, không đáp ứng với điều trị không phẫu thuật sau ít nhất vài tháng hoặc có dấu hiệu tiến triển theo thời gian
• Đang trải qua cơn đau rất nghiêm trọng, làm suy giảm chức năng đáng kể và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Có hai kỹ thuật thường được áp dụng, bao gồm:

• Giải phóng cơ piriformis: Trong thủ thuật, bác sĩ tiến hành cắt gân gắn cơ hình lê vào đầu xương đùi. Điều này giúp giải phóng cơ piriformis, giảm chèn ép dây thần kinh.
• Giải nén dây thần kinh tọa: Thủ thuật giải nén dây thần kinh tọa bao gồm việc loại bỏ một phân nhỏ của cơ hình lê chèn ép dây thần kinh. Điều này giúp giảm bớt áp lực lên dây thần kinh tọa và giảm đau do viêm cơ. Trong một số trường hợp, bác sĩ tiến hành loại bỏ mô sẹo hoặc những yếu tố khác để giải nén dây thần kinh tọa.

Hầu hết các trường hợp được phẫu thuật nội soi. Phương pháp này có thể mang lại hiệu quả tốt hơn, ít biến chứng và ít chảy máu hơn so với phẫu thuật mở.

Để ngăn ngừa hội chứng cơ hình lê xảy ra hoặc tái phát, bạn nên thực hiện một số biện pháp sau:

• Không tập thể dục quá mức, hạn chế chạy đường dài hoặc lặp đi lặp lại những hoạt động liên quan đến chân.
• Tránh ngồi trong thời gian dài. Nếu có công việc cần ngồi lâu, nên thường xuyên đứng lên, đi lại và kéo giãn.
• Luôn thực hành tư thế tốt, đặc biệt là khi lái xe, đứng và ngồi.
• Hạn chế nâng vật nặng. Nếu cần thiết, hãy nâng vật đúng cách để tránh gây kích ứng hoặc làm hỏng cơ hình lê. Khi nâng, bắt đầu với tư thế uốn cong đầu gối và ngồi xổm, giữ lưng thẳng, các đồ vật gần với cơ thể. Tuyệt đối không vặn người khi nâng.
• Nếu có chấn thương trước đó, cảm thấy đau hoặc cơ hình lê không đủ khỏe, hãy tránh leo cầu thang, chạy hoặc đi bộ đường dài.
• Thận trọng để tránh ngã và tai nạn xe cộ.
• Thường xuyên tập thể dục để duy trì cơ bắp khỏe mạnh.
• Khởi động kỹ lưỡng trước khi hoạt động thể chất. Sau khi hoạt động thể chất xong, cần kéo dài (giãn cơ) đúng cách để các cơ được thư giãn và phục hồi.

1. Điều gì gây ra những triệu chứng của tôi?

2. Mất bao lâu để điều trị hội chứng cơ hình lê?

3. Tôi có cần phẫu thuật hay không?

4. Phương pháp điều trị hiệu quả và được dùng phổ biến là gì?

5. Tôi có thể làm gì để ngăn các triệu chứng tái phát?

6. Tôi có cần thay đổi môn thể thao hoặc thói quen tập thể dục hay không?

7. Có điều gì cần tránh khi điều trị?

8. Lợi ích và rủi ro có thể gặp từ các phương pháp?

Hội chứng cơ hình lê thường gây ra những cơn đau nghiêm trọng kèm theo tê yếu và ngứa ran ở m

ông, đôi khi lan xuống chân. Tuy nhiên các triệu chứng thường được kiểm soát tốt bằng thuốc và những phương pháp không phẫu thuật khác. Tốt nhất nên khám và điều trị sớm để đơn giản hóa quá trình chữa bệnh.