Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi Lương Y Đỗ Minh Tuấn | Lĩnh vực khám chữa: Mất ngủ Nơi công tác Phòng Chẩn Trị YHCT Đỗ Minh Đường – Hà Nội

Mất ngủ sau sinh chủ yếu xuất phát từ việc nồng độ estrogen thấp, cơ thể đổ nhiều mồ hôi vào ban đêm và gây khó chịu. Tình trạng này có thể tự khỏi hoặc được khắc phục nhanh bằng phương pháp không dùng thuốc.

Mất ngủ sau sinh có nguy hiểm không?

Mất ngủ sau sinh là tình trạng khó khăn trong việc ngủ hoặc duy trì giấc ngủ sau khi sinh em bé. Đây là một vấn đề phổ biến mà nhiều bà mẹ mới gặp phải.

Ở phụ nữ sau sinh, mất ngủ xảy ra do nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do sự thay đổi nồng độ hormone, căng thẳng/ trầm cảm, đau đớn sau sinh hoặc cần chăm sóc em bé vào ban đêm.

Mất ngủ sau sinh, nếu không được quản lý hoặc điều trị kịp thời, có thể gây ra một số vấn đề sức khỏe và ảnh hưởng đến cả mẹ và em bé. Dưới đây là một số nguy cơ và hậu quả tiềm ẩn của tình trạng này:

Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, tăng nguy cơ trầm cảm sau sinh, lo âu và stress
Giảm khả năng chăm sóc em bé
Gây ra các vấn đề sức khỏe thể chất như tăng cân, huyết áp cao, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường.
Giảm khả năng đánh giá, quyết định và giải quyết vấn đề
Mệt mỏi và căng thẳng do thiếu ngủ có thể gây căng thẳng trong mối quan hệ với bạn đời và các thành viên khác trong gia đình.
Ảnh hưởng đến chất lượng sữa. Sau khi sinh, tình trạng thiếu ngủ kéo dài cũng ảnh hưởng đến khả năng sản xuất và chất lượng sữa mẹ. Dẫn đến trẻ sơ sinh nhẹ cân, chậm lớn, sức khỏe kém và hệ miễn dịch suy yếu.

Các biểu hiện của bệnh mất ngủ sau sinh

Triệu chứng của mất ngủ sau sinh có thể biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau tùy thuộc vào từng cá nhân, nhưng dưới đây là một số triệu chứng thường gặp:

Khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ
Thường xuyên thức giấc trong đêm
Dậy sớm hơn dự định và không thể ngủ lại dù còn cảm thấy mệt mỏi.
Cảm giác không được nghỉ ngơi khi thức dậy dù đã ngủ một số giờ
Cảm giác mệt mỏi, thiếu năng lượng, hoặc buồn ngủ vào ban ngày, ngay cả khi đã cố gắng nghỉ ngơi.
Tăng cảm giác lo lắng hoặc căng thẳng, đặc biệt vào buổi tối hoặc khi cố gắng ngủ.
Giảm tập trung và khả năng ghi nhớ
Cảm giác cáu kỉnh, dễ cáu giận hoặc bi quan, đôi khi cảm xúc thay đổi nhanh chóng và không lý do rõ ràng.
Cảm giác đau nhức hoặc không thoải mái ở cơ thể, có thể là do nằm một tư thế trong thời gian dài hoặc căng thẳng cơ bắp.
Khó khăn trong việc duy trì các hoạt động hàng ngày, từ chăm sóc bản thân đến chăm sóc em bé và gia đình.

Khó khăn trong việc đi vào giấc ngủ, thường xuyên thức giấc trong đêm là những triệu chứng phổ biến

Nguyên nhân gây ra mất ngủ sau sinh

Mất ngủ sau sinh có thể đến từ nhiều nguyên nhân. Một số nguyên nhân phổ biến như:

Rối loạn nội tiết tố

Một trong những lý do chính gây mất ngủ ở phụ nữ sau sinh là mất cân bằng nội tiết tố. Theo thống kê, phần lớn phụ nữ sau sinh đều mất cân bằng estrogen và hormone progesterone.

Khả năng hấp thụ và tạo magie thứ cấp của cơ thể bị giảm khi lượng estrogen giảm xuống. Magie là một trong những nguyên tố có thể giúp thư giãn cơ bắp.
Hơn nữa, sự sụt giảm hormone estrogen gây ra cảm giác khó chịu, đổ mồ hôi và có xu hướng thức dậy suốt đêm. Thiếu hụt progesterone (chịu trách nhiệm kiểm soát thế hệ melatonin, giúp thúc đẩy giấc ngủ sâu và ngon hơn) cũng là nguyên nhân gây mất ngủ kéo dài.

Sự bất ổn định của nội tiết tố ảnh hưởng đến chu kỳ giấc ngủ cũng như làn da, ngoại hình và sức khỏe.

Tâm lý căng thẳng hoặc trầm cảm

Lo lắng về việc chăm sóc em bé mới sinh, sự thay đổi trong lối sống và trách nhiệm mới có thể gây ra stress và lo lắng, làm giảm khả năng ngủ.

Ngoài ra trầm cảm sau sinh là một vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến phụ nữ sau khi sinh, và mất ngủ là một trong những triệu chứng

Cơ thể suy nhược

Thai nhi sẽ hấp thụ những dưỡng chất từ người mẹ để phát triển. Mặt khác người mẹ cũng phải chịu nhiều áp lực trong quá trình sinh nở (đau tầng sinh môn) và mất nhiều máu. Những yếu tố này tác động và làm cho phụ nữ nhanh chóng kiệt sức, gầy yếu, xanh xao.

Tình trạng suy nhược cơ thể ảnh hưởng đến sức sống của não bộ và hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Gây ra tình trạng thức đêm thường xuyên, uể oải, thiếu sức sống,…

Thức đêm chăm con

Việc chăm sóc trẻ sơ sinh có thể khiến mẹ bị rối loạn nhịp sinh học trong thời kỳ đầu sau sinh. Sự bài tiết melatonin của tuyến tùng sẽ bị ảnh hưởng bởi sự gián đoạn nhịp sinh học. Cảm giác buồn ngủ vào buổi tối được hỗ trợ bởi hormone melatonin, nó cũng thúc đẩy giấc ngủ ngon.

Trẻ sơ sinh không phân biệt được ngày và đêm. Người mẹ thường bị thụ động trong việc quyết định thời điểm thức dậy và đi ngủ khi chăm con. Ngoài việc phá vỡ nhịp sinh học, còn làm suy yếu hệ thống miễn dịch, thay đổi quá trình sản xuất cortisol và cản trở quá trình hồi phục của cơ thể.

Thức đêm chăm con khiến mẹ bị rối loạn nhịp sinh học, ảnh hưởng đến giấc ngủ đêm

Đau đớn sau sinh

Cảm giác đau đớn sau khi sinh, dù là sau sinh thường hay phẫu thuật c-section, cũng có thể làm khó khăn trong việc ngủ.

Cách chữa mất ngủ sau sinh an toàn, hiệu quả

Có nhiều phương pháp hỗ trợ và điều trị có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm thiểu các nguy cơ tiềm ẩn do mất ngủ sau sinh.

Sử dụng thuốc Tây để chữa mất ngủ sau sinh

Trong việc điều trị mất ngủ sau sinh, việc sử dụng thuốc cần được tiếp cận một cách thận trọng, đặc biệt là với phụ nữ đang cho con bú do nguy cơ thuốc có thể được truyền qua sữa mẹ và ảnh hưởng đến em bé.

Vì vậy, trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, quan trọng nhất là phải thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để đánh giá lợi ích và rủi ro, cũng như xác định liệu pháp phù hợp nhất.

Thuốc không kê đơn

Melatonin: Một số phụ nữ có thể được khuyên dùng melatonin, một loại hormone giúp điều chỉnh chu kỳ ngủ, để cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Thuốc ngủ thảo dược: Các loại thảo dược như valerian root hoặc chamomile có thể được sử dụng như một phương tiện tự nhiên để giúp thư giãn và cải thiện giấc ngủ. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại thảo dược đều an toàn cho phụ nữ sau sinh và đang cho con bú.

Thuốc kê đơn

Trong trường hợp mất ngủ nghiêm trọng, bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc ngủ, nhưng chúng thường chỉ được khuyến nghị cho một thời gian ngắn và dưới sự giám sát chặt chẽ:

Benzodiazepines: Như lorazepam (Ativan) hoặc temazepam (Restoril) có thể được kê đơn, nhưng chúng có nguy cơ gây nghiện và các tác dụng phụ khác, do đó ít được ưu tiên.
Thuốc trị mất ngủ không chứa benzodiazepine (Non-benzodiazepine): Như zolpidem (Ambien), có thể ít gây nghiện hơn nhưng vẫn cần cẩn trọng khi sử dụng, đặc biệt là đối với phụ nữ cho con bú.

Các biện pháp hỗ trợ khác

Antidepressants: Trong một số trường hợp, nếu mất ngủ liên quan đến trầm cảm sau sinh, bác sĩ có thể kê đơn thuốc chống trầm cảm có tác dụng phụ giúp cải thiện giấc ngủ.
Thư giãn và liệu pháp hành vi: Đôi khi, liệu pháp tâm lý và các kỹ thuật thư giãn cũng được khuyến khích như một phần của kế hoạch điều trị mất ngủ.

Mẹo dân gian để điều trị mất ngủ sau sinh

Với những trường hợp bệnh nhẹ mới chớm. Bạn có thể áp dụng một vài phương pháp dân gian dưới đây. Những mẹo này đã được nhiều người áp dụng và không ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh.

Tâm sen

Được coi là “khắc tinh” của mất ngủ. Tâm sen có tính hàn, tác dụng giải nhiệt, giải độc cơ thể. Hỗ trợ điều trị mất ngủ sau sinh rất hiệu quả.

Sản phụ cần có tâm sen sấy (phơi) khô, bảo quản trong lọ kín, nhiệt độ phòng. Mỗi lần dùng một lượng vừa đủ tầm 2g đến 3g, hãm với nước nóng (tương tự pha trà). Sử dụng hàng ngày, tâm sen không chỉ giúp cải thiện mất ngủ, còn thúc đẩy lưu thông máu tốt hơn.

XEM THÊM: TOP 9 Cách Dùng Tim Sen Trị Mất Ngủ Cực Hiệu Quả

Đậu đen

Đậu đen chữa mất ngủ an toàn và hiệu quả. Đây là loại ngũ cốc dân dã, quen thuộc và nhiều chất dinh dưỡng. Hạt đậu đen giúp thanh nhiệt, tiêu viêm, trị đau đầu và mất ngủ.

Dưới đây là 2 cách dùng:

Đun 50g đậu đen với 700ml nước, sử dụng hàng ngày. Có thể kết hợp cùng với tâm sen để đạt hiệu quả cao hơn.
Rang nóng đậu đen và nhồi làm gối. Đậu đen giữ nhiệt lâu, giảm đau mỏi vai gáy, điều hòa giấc ngủ rất hiệu quả.

Củ gừng

Gừng có tính ấm, vị cay, công dụng kích thích lưu thông máu, hỗ trợ điều trị mất ngủ sau sinh rất tốt. Mỗi ngày sản phụ có thể ngâm chân nước ấm với 70g gừng tươi và một thìa muối trắng. Phương pháp này giúp lưu thông khí huyết, giữ ấm bàn chân, dễ đi vào giấc ngủ.

Bạn cũng có thể đun nước gừng tươi và đường phèn để uống. Công thức có thể gia giảm tùy theo khẩu vị, nhưng mỗi lần dùng không quá 30g gừng tươi. Uống trước 1h khi đi ngủ.

ĐỌC NGAY: 6 Cách Chữa Mất Ngủ Bằng Gừng Hiệu Quả Bạn Nên Thử

Bài thuốc Đông y trị mất ngủ sau sinh

Theo Đông y, mất ngủ còn có tên gọi khác là thất miên hoặc bát mị. Nguyên nhân gây bệnh do tâm tỳ hư tổn (tim, dạ dày), can khí uất (gan). Để có thể điều trị mất ngủ hiệu quả, cần nâng cao thể trạng, phụ hồi tâm tỳ, giải can uất khí.

Dưới đây là những bài thuốc mẹ bỉm có thể áp dụng, an toàn với trẻ nhỏ.

Thuốc đông y trị tâm tỳ hư tổn (ngủ không ngon giấc, mộng mị)

Phục thần (12g), long vỉ (12g), phục linh (12g), thạch xương bồ (12g)
Nhân sâm (8g), viễn chí (8g)
Làm sạch, cho vào ấm và đun.
Chia thuốc làm 3 bữa, dùng trong ngày.

Thuốc đông y trị mất ngủ do suy nhược cơ thể

Điếu đằng câu (3g), đương quy (3g), xuyên khung (3g)
Truật (4g), phục linh (4g), cam thảo (1,5g), sài hồ (2g)
Rửa sạch, cho vào ấm sắc, ngày uống 3 lần

Thuốc đông y trị mất ngủ do tâm hỏa vượng (đau đầu, mất ngủ)

Quy nhân (2g), chích thảo (2g), chu sa (4g)
Làm sạch, tán thành bột mịn, vo viên
Mỗi lần sử dụng từ 4 đến 12g, uống với nước ấm. Chỉ nên dùng từ 1 – 2 tuần.

Phòng tránh mất ngủ sau sinh

Phòng ngừa mất ngủ sau sinh đòi hỏi sự chú ý đến cả lối sống, môi trường ngủ và tâm lý. Dưới đây là một số biện pháp giúp giảm nguy cơ mất ngủ sau khi sinh:

Thiết lập một lịch trình ngủ đều đặn — Thiết lập lịch trình ngủ đều đặn và chia sẻ trách nhiệm chăm sóc em bé vào ban đêm để ngăn mất ngủ

Thiết lập một lịch trình ngủ đều đặn: Cố gắng đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời gian mỗi ngày, kể cả vào cuối tuần, để cơ thể có thể điều chỉnh theo một chu kỳ ngủ tự nhiên.
Tạo môi trường ngủ thoải mái: Đảm bảo phòng ngủ tối, yên tĩnh và mát mẻ. Sử dụng rèm cửa dày hoặc mặt nạ che mắt để chặn ánh sáng và tai nghe chống ồn nếu cần. Chọn đệm và gối thoải mái cũng rất quan trọng.
Hạn chế tiếp xúc với màn hình trước khi đi ngủ: Ánh sáng xanh từ màn hình điện tử như điện thoại, máy tính bảng hoặc máy tính có thể làm giảm sản xuất melatonin, một hormone giúp bạn ngủ. Cố gắng tránh sử dụng những thiết bị này ít nhất một giờ trước khi đi ngủ.
Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục có thể giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ, nhưng hãy tránh tập luyện quá gần giờ đi ngủ vì nó có thể làm bạn trở nên quá hứng khởi.
Thực hành các kỹ thuật thư giãn: Kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hoặc các bài tập hít thở sâu có thể giúp giảm căng thẳng và lo lắng. Từ đó giúp dễ ngủ hơn.
Giảm caffein và đồ uống kích thích: Hạn chế hoặc tránh caffein và đồ uống kích thích khác, đặc biệt là vào buổi chiều và tối.
Ăn nhẹ trước khi đi ngủ: Một bữa ăn nhẹ như một hũ sữa chua trước khi ngủ 1 giờ có thể giúp ích. Tránh ăn no hoặc ăn thức ăn nặng trước khi đi ngủ.
Chia sẻ trách nhiệm chăm sóc em bé vào ban đêm: Nếu có thể, hãy thay phiên với bạn đời hoặc người thân trong việc chăm sóc em bé vào ban đêm để có thể nghỉ ngơi đầy đủ.
Tìm kiếm sự hỗ trợ: Đừng ngần ngại yêu cầu sự giúp đỡ từ gia đình và bạn bè. Tham gia các nhóm hỗ trợ cho bà mẹ mới cũng có thể rất hữu ích.
Lập kế hoạch nghỉ ngơi: Khi em bé ngủ, hãy cố gắng nghỉ ngơi hoặc ngủ chung với bé. Dù có thể khó thực hiện, nhưng việc nắm bắt cơ hội nghỉ ngơi ngắn hạn có thể giúp bù đắp phần nào cho giấc ngủ bị gián đoạn vào ban đêm.

Nếu bạn vẫn gặp khó khăn với giấc ngủ sau khi áp dụng những biện pháp trên, hãy thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe để được tư vấn và hỗ trợ thêm về chứng mất ngủ sau sinh.